20-yillarda AQSHning
iqtisodiy ahvoli
deb nom langan rejani qabul qilishlariga erishdi. U nga k o ‘ra, m u lkdorlar
ish c h ila r m a o sh in i o sh irish m ajb u riy a tin i o ld ila r. A m e rik a is h c h ila r
harakatida ish tashlash 1926-yilda barham topdi.
Kasaba uyushm alari esa, o ‘z navbatida, korxona egalari bilan kelishib,
ish tashlashlarga yo ‘l q o ‘ymaslik, ishlab chiqarish sam aradorligini oshirish
va ish kunini uzaytirishga rozilik berish m ajburiyatini oldilar.
1922-yilning oxirida A Q SH iqtisodiyotida yangi
yuksalish b o sh lan d i. 1928—1929-yillarga kelib
AQSH sanoati Buyuk Britaniya, Fransiya, G e r-
m aniya, Italiya va Y aponiya sanoati birgalikda ishlab chiqargandan k o ‘p
m ahsulot ishlab chiqardi. Chetga sarm oya chiqarish 1929-yilda 4 baravar
ortdi. 1919— 1929-yillar davom ida A Q S H ning chet davlatlarga bergan qarzi
boshqa barcha rivojlangan davlatlar bergan qarzdan ko‘p b o ‘ldi. Bu qarzlar
evaziga AQSH 1922— 1932-yillar davom ida 9,2 m lrd. dollar foyda oldi.
A QSH sudxo‘r davlatga aylandi.
A Q SH da iqtisodiy yuksalish yangi texnikaviy asosda eng yangi texnika
uskunalarini q o ‘llash, konveyer tizim i, standartlashtirish va m o dernizat-
siyalash kabi usullarni keng tatbiq etish yo‘li bilan am alga oshirildi. Buning
natijasi o ‘laroq, birgina avtom obilsozlik sanoatida 1927-yilda 7 mln dona
avtom obil ishlab chiqarildi. Shu tariqa ishlab chiqarish A m erika jam iyati
taraqqiyotini harakatlantiruvchi kuchga aylandi.
Ishlab c h iq a rish n in g tin im siz o ‘sishi orqali k atta boylik yaratilish i
rejalashtirildi va bu boylikning bir qismi qashshoqlikka b arham berishga
sarflanishi lozim edi. Shu tariqa, jam iyatdagi ijtimoiy m uam m olarni hal
etishning Yevropa y o ‘lidan farq qiluvchi A m erika yo‘li vujudga keldi.
Yevropa yo‘li — ijtim oiy m uam m o lam i ijtim oiy islohotlar yo‘li bilan
hal etish y o ‘li. A m erika yo‘li esa tadbirkorlik faoliyatini yanada o ‘stirish
orqali m ulkdorlarni yanada boyitish va bu boylikning bir qism ini ijtim oiy
m uam m olam i hal etishga sarflash yo ‘li edi. Bu hodisa tarixda «yangi ijtimoiy
falsafa», deb nom olgan.
A Q SH da yangi ijtim oiy falsafa hayotda m a ’lum darajada o ‘z ifodasini
topdi. 20-yillar oxirida avtom obillar soni 28 m ln ni tashkil etdi. Bu —
A m erika deyarli h ar bir oila avtom obilga egalik qilishi im koniyatini q o ‘lga
kiritdi, degani edi. B oshqa iste’m ol tovarlari ham k o ‘plab ishlab chiqarildi.
Tovarlarni kreditga sotish keng yo‘lga q o ‘yildi. Bu esa ishlab chiqarishning
yanada o ‘sishiga olib keldi. M am lakat to ‘la telefonlashtirildi.
Biroq bu aytilganlar Am erika jam iyatida m u am m olar tugatildi, degani
em a se d i. Xususan, 1928-yilda jam iyatda ishsizlar soni 3 m ln kishini tashkil
etdi. Q ishloq x o ‘jaligi o g ‘ir ahvolda qoldi. 1920— 1930-yillarda fe rm er
xo‘jaliklari soni kam aydi. U larning qarzi 15 m lrd dollarga yetdi. Buning
asosiy sababi m a m la k a td a q ish lo q x o ‘ja lik m a h s u lo tla ri aso san c h e t
davlatlardan keltirilishi edi.
79
Do'stlaringiz bilan baham: |