tom o n lam a m ajburiyat yuklash, un i G erm aniyaga qarshi urushga tortish,
o ‘zlari esa chetda qolish edi.
M oskva esa bu orada Buyuk B ritaniyaning G erm aniya bilan dunyoni
o ‘z t a ’sir doiralariga b o ‘lib olish to ‘g ‘risida yash irin m u zo k aralar olib
bo ra y o tg a n lig i h aqidagi m a ’lu m o tla rn i q o ‘lga k iritd i. N a tija d a Sovet
hukum ati bunga javoban G erm aniya bilan yaqinlashish y o ‘lini tutdi. Va
1939-yil 23-avgustda G erm aniya bilan Sovet davlati o ‘rtasida o ‘zaro hujum
qilmaslik to ‘g‘risida shartnom a tuzildi. Sharqda o ‘z mavqeyini m ustahkam lab
olgan G erm aniya 1939-yil sentabrda Polshaga hujum qildi. 2—3-sentabr
kunlari esa Buyuk Britaniya va Fransiya G erm aniyaga qarshi urush e i o n
qildilar. Shu tariqa ikkinchi jah o n urushi boshlanib ketdi. Endi Buyuk
Britaniya doiralari N . C hem berlenning «tinchlantirish» siyosatining m eva-
sini tatib ko‘rishga m ajbur b o id ila r.
Buyuk B ritan iy an in g m u stam la k alarid a m illiy-
o z o d lik k u ra sh i h e c h v a q t t o ‘x ta g a n em as.
D o m in io n la r esa o ‘z hu q u q larin in g yan ad a ken-
gaytirilishi u c h u n kurashganlar. S h u n in g uchun
ham Buyuk B ritaniya m u stam lak a va d o m in io n la rd a ju d a k a tta q o ‘shin
saqlashga m a jb u r b o id i. 1930-yil aprel oyida H in d isto n M illiy K ongressi
h in d xalqini y an a fuqaroviy b o ‘ysun m aslikk a ch aq ird i. (B irin ch i bosqich
1919— 1922-yillar.) Bu narsa kuchli om m aviy nam o y ish n i keltirib ch i-
qardi. lng liz m a ’m u rlari bu n am o y ish ra h b arlarin i ju d a o g ‘ir jazo larg a
m u b talo etdi.
1 9 3 1 -y ild a B uyuk B rita n iy a o ‘z d o m in io n la r in in g h u q u q la rid a g i
cheklashlam i bekor qilish haqidagi hujjatni joriy etishga m ajbur b o id i. Bu
hujjat Buyuk B ritaniya tarixiga «V estm inster nizom i» no m i bilan kirgan.
H ujjat dom im onlarining ichki va tashqi siyosatda t o i a m ustaqilligini e i o n
qildi.
E ndi do m inionlar (K anada, Avstraliya, Yangi Z elandiya) qabul qilgan
q aro rlar Buyuk Britaniya parlam enti tom o n id an tasdiqlanm aydigan b o id i.
Shu ta riq a shu vaqtgacha davom etgan qoid a, y a ’ni B uyuk B ritaniya
p arlam en tin in g d om inionlarda qabul qilingan istalgan q o n u n n i bek or qilish
huquqi barham topdi. Biroq Buyuk Britaniya hukm ron doiralari H indistonga
dom in io n huquqi berishga shoshilm adi. Ayni paytda hukum at dom inionlam i
m um kin qadar o ‘z ta ’sir doirasida saqlashga harakat qildi.
«V estm inster nizom i»ga k o ‘ra, d o m in io n la r B uyuk B ritaniya bilan
birgalikda «Britaniya M illatlar H a m d o ‘stligi»ga birlashdilar. (Bu h am d o ‘stlik
hozirgi kunda ham mavjud. K anada, Avstraliya va Yangi Z elandiya kabi
sobiq dom inionlarda ham on davlat b o sh lig i Buyuk B ritaniya qirolichasi
to m o n id a n tayinlanadi.) 30-yillarda Irlandiya masalasi yana keskinlashdi.
1937-yilda Janubiy Irlandiya M ustaqil davlat deb e i o n qilindi. Shim oliy
Irlandiya esa im periya tarkibida qolaverdi.
Do'stlaringiz bilan baham: