M am lakat iqtisodiy
hayotidagi
o ‘zgarishlar
b o ‘ldi. Bu om illar va Buyuk Britaniya m ustam lakalaridagi m illiy-ozodlik
kurashi oqibatida B ritaniya m ustam lakachilik tizim ining inqirozi boshlandi.
Buyuk Britaniya hukm ron doiralari butun choralar
bilan mavjud ahvolni o ‘zgartirishga harakat qildi.
1918-yilning oxirida m am lakatda iqtisodiy o ‘sish
boshlandi. Bu 1920-yilning o ‘rtalarigacha davom
etdi. Bunga keng iste’m ol tovarlariga aholi talabining o ‘sishi ham da urush
vayronalarini tiklash ehtiyoji hisobiga erishildi.
Bu o ‘sish tashqi savdo o ‘sishida yaqqol nam oyon b o ‘ldi. C hu n o n ch i,
shu davr oralig‘ida eksport 38,1 foiz o ‘sdi. Biroq bu o ‘sish uzoqqa c h o ‘zil-
m adi. 1920-yilning kuzidayoq m am lakat iqtisodiyotining barcha tarm oqla-
rini qam rab olgan iqtisodiy tanglik boshlandi. 1921-yilda sano at ishlab
chiqarishi uchdan birga qisqardi va u urushdan oldingi darajaning 68 foizini
tashkil etdi. K o‘m ir qazib chiqarish 30 foiz, tashqi savdo hajm i esa urushdan
oldingi darajadan 2 baravarga kam aydi.
Ishlab chiqarishning keskin kamayishi ishsizlar sonining o ‘sishiga sabab
b o ‘ldi. M asalan, ishsiz sifatida ro ‘yxatga olinganlar soni 1920-yilda 375
m ing nafarni tashkil etgan b o ‘lsa, 1921-yiI o ‘rtalarida bu ko‘rsatkich 2,2
m ln ga yaqin kishini tashkil etdi. 1922— 1923-yil m obaynida m am lakat
iqtisodiyotida tu rg ‘unlik saqlanib qoldi.
1924—
1929-yillar davlatlar iqtisodiyotida qism an barqarorlashuvning
qaror topishi davri b o ‘ldi. Biroq Buyuk Britaniya iqtisodiyoti am alda bir
joyda depsinib turdi. M asalan, 1929-yilda sanoat ishlab chiqarishi hajmi
1913-yil darajasiga arang yetdi. Faqat sanoatning yangi turlari (mashinasozlik,
kim yo, sam olyotsozlik va avtom obil) hisobigagina bunga erishildi.
1913-yiIda rivojlangan davlatlar orasida Buyuk Britaniyaning sanoat ishlab
chiqarishidagi ulushi 14,8 foizni tashkil etgan b o ‘lsa, bu k o ‘rsatkich 1926—
1929-yillarda 9,8 foizga tushib qoldi.
Buyuk B ritaniyaning iqtisodiy jih atd an tobora orqada qolayotganligi-
ning asosiy sababi k ap italn i yangilashga kam m ab lag ‘ sarflanayotgani,
investitsiya ko‘proq «dengiz orti davlatlari»ga q o ‘yilayotgani va sanoatda
ishlatilayotgan texnika sifat jih atid an raqobatbardosh emasligi edi. Angliya
hukm ron doiralari bu om illar aham iyatini o ‘z vaqtida va t o ‘g‘ri anglay
olm adilar. Texnika jihatidan qoloqligi tufayli Buyuk B ritaniyajahon bozorida
birin-ketin o ‘z mavqeyini boy bera boshladi. Eksport tobora qisqara bordi.
Tashqi savdo hajmi urushdan oldingi darajaning 87 foizini tashkil etdi,
xolos. Im portning hissasi tobora ortib bordi. Bu holat oddiy xalqning turm ush
darajasiga ta ’sir etm ay qolm adi. Xalq turm ush darajasi an ch a pasaydi va
real ish haqi kam aydi.
Bu davrda m am lakat hayotini u ch ta partiya —
Liberallar, Konservativ va Leyboristlar partiyalari
o ‘rtasidagi kurash belgilar edi. B irinchi ja h o n
Do'stlaringiz bilan baham: |