E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

Yaponiyaning  yangi
 
Konstitutsiyasi
Tinchlik
shartnom asining
imzolanishi
shi  o x ir-o q ib a td a   bu  m am lak atn in g   kelgusi  taq diri  u c h u n   k a tta   ijobiy 
h odisa b o ‘ldi.
C hunki  aynan  A Q S H ning okkupatsiyachi  m a’muriyati  Y aponiyada c h u - 
q u r ijtim oiy-iqtisodiy va  siyosiy  islohotlar o'tkazilishining  kafolati  vazifasini 
bajardi.
Y aponiya  parlam enti  1947-yilda  m am lakatn in g 
yangi  K onstitutsiyasini  qabul  qildi.  Bu  K onstitut- 
siyaga  ko‘ra,  Yaponiyada  K onstitutsion  m onarxiya 
tuzumi  amal qiladi.  Yangi  Konstitutsiyaga ko‘ra,  im perator hokimiyati  saqlanib 
qolgan  b o ‘lsa-da,  Yaponiya  dem okratik  davlat,  deb  e ’lon  qilindi.  Im perato r 
am alda  real  hokim iyatdan  m ahrum   etildi.  U  m illat  birligi  ram zi  sifatida 
saqlab  qolindi.
G a rch an d  bosh vazirni  im perator tayinlasa-da,  uni parlam ent tasdiqlashi 
za ru r  edi.  K onstitutsiyaga  Y aponiyaning  kelgusi  taraqqiyoti  uchun  ju d a  
katta  ijobiy  rol  o ‘ynagan  bir  m odda  kiritildi.  Bu  —  Y aponiyaning  urushdan 
millatning suveren  huquqi sifatida voz kechganligi va m am lakatning armiyaga 
ega  b o iis h i  huquqini  taqiqlaganligi  to ‘g‘risidagi  m odda  edi.
Yaponiya  bilan  tinchlik  shartnom asini  im zolash 
m aqsadida  1951 -yilda  A Q SH ning  S an-F ransisko 
s h a h r id a   x a lq a r o   k o n f e r e n s iy a   c h a q i r i l d i . 
K o n fe ren siy a  y a k u n larig a  k o ‘ra,  1951-yil  2- 
sentabrda  bir  tom onlam a  tinchlik  shartnom asi  im zolandi  va  1952-yil  28- 
apreldan  kuchga  kirdi.  Unga k o i a ,  Y aponiya  Koreya  mustaqilligini  tan oldi. 
Tayvan,  Peskador,  Kurill  orollari  va  Saxalinning janubiga  daxl  qilm aydigan 
b o id i.  Ittifoqchi  davlatlardan  SSSR  bu  shartnom ani  im zolam adi.  Buning 
sababi  nim adan  iborat edi?  «Sovuq  urush»  boshlangach,  A Q SH   Yaponiyaga 
nisbatan  m unosabatini  o ‘zgartirdi.  C h unki  AQSH  U zoq  S harqda  SSSR 
ta ’sirining  kuchayishini  xohlam as  edi.
AQSH  —  Y aponiya  harbiy  ittifoqi  buning  kafolati  b o iis h i  kerak  edi. 
Ayni  pay td a  Y aponiya  o ‘zining  shim oliy  y erlarid an 
bir  qism i  (Y alta 
konferensiyasi  qaroriga  ko‘ra)  SSSRga  berilganligiga  toqat  qila  olm as  edi. 
Shunday  sharoitda  Y aponiya  uchun  ham   A Q SH dek  qudratli  tayanch  zarur 
edi.  Ikki  davlat  m anfaatlarining  m ushtarakligi  am erika-yapon  harbiy  itti- 
foqini  tuzish  masalasini  ko ‘ndalang  q o ‘ydi.  S an-F ransisko  konferensiyasida 
Y aponiya  bilan  tuziladigan  tinchlik shartnom asi  AQSH  —  Y aponiya  harbiy 
ittifoqi  to ‘g ‘risidagi  shartnom a  bilan  birgalikda  im zolanadigan  b o id i.
SSSR bunga qarshi  chiqdi va  norozilik belgisi  sifatida  konferensiya  ishida 
qatnashishni  to ‘xtatdi.  AQSH  va Y aponiya   rtasida  im zolangan  shartnom a 
«xavfsizlik  to ‘g ‘risidagi  shartnom a»  deb  ataldi.  Unga  k o'ra,  Y aponiyada 
A Q SH ning harbiy bazalari saqlab qolindi.  Ayni paytda AQ SH ning okkupatsiya 
tartibi  b ek o r qilindi.
235

---