E. Y. Saito V a, N. E. Abraykulova

2.3.  Tarixiy-maishiy raqslar va uning mashqlari
Ta'lim  dasturining  birinchi  qismida  tarixiy-maishiy  raqslar 
elementlari, bu elementlami birlashtiruvchi kichikroq kompozitsiyalar 
va  ancha  sodda  raqslar  hisobga  olinadi.  Pedagog  talabalami  bu 
elementlar  va  raqslarga  o'rgatishi,  ularda  muvofiqlik,  musiqaviylik, 
ifodaviylik va muloyim ijroni rivojlantirish lozim.
Birinchi qismda quyidagilar o‘rganiladi:
-Tana, bosh, qo‘llar, oyoqlami to‘g‘ri tutish;
-Qo‘l va oyoqlar vaziyati (tarixiy-maishiy raqslarda qo‘llaniladi);
-Qadamlar:  maishiy,  turli  musiqa  o‘lchami,  ohangi  va  sur’atida 
yengil  (raqsbop);
-3/4 va 4/4 musiqa o‘lchamlarida ta'zim va reverans;
-2/4 va 3/4 da pas glisse (sirpanuvchi qadam);
-2/4 da pas chasse (ikkilama sirpanuvchi qadam);
-Pas eleve (yonga qadam);
-Sakrab chopish;
-Pas chasse barcha shakllari (I, II, III, IV va pas double chasse);
-Pas balance:  Joyida, hamda 45  va 90 gradusga aylanib, qadamlar 
va ta’zimlar bilan aralashtirib.
-Pas de basque
-Polonez:  Polonez  pas,  zalda  aylana  bo‘ylab  juftlikda,  polonez- 
ning sodda chizmasi.
-  Polka:  A)  Pas  o‘mida  polka:  oldinga  va  orqaga,  u  yondan  bu 
yonga;
B) Oldinga, orqaga jilib;
V) 0 ‘ng tomonga doira bo‘ylab aylanish solo;
G) 0 ‘ng tomonga doira bo‘ylab juft aylanish;
D) Juftlikda oddiy kombinatsiyalar.
- Doira bo‘ylab mscha yurish.
- Uch pas valsi: A) Doira bo‘ylab o‘ng va chap tomonga aylanish;
B) Doira bo‘ylab o‘ng va chap tomonga juft aylanish;
V) Boshqa raqs elementlaridan sodda kombinatsiyalar.
«Tarixiy-maishiy raqs» fani va iming xususiyatlari:
-Tarixiy-maishiy raqsda oyoq va qo‘l holatlari va ulaming  klassik 
raqsdagi aynan shu holatlardan farqi;
-Klassik raqs qadamining tarixiy-maishiy raqs qadamidan farqi;
- «Epaulement croise» va «Epaulement efiface» raqs holatlari;
52
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

-Bir-biriga qo‘l uzatish, juft bo‘lib turish va harakat qilish.
Teatrlar  repertuaridan  joy  olgan  Yevropa  klassik  asarlarida 
tarixiy-maishiy raqs alohida o‘rin tutadi.
Tarihiy-maishiy  raqsda  qo‘1  va  oyoqlar  holati  klassik  raqs 
holatlariga  mos  keladi.  Faqat  u  yerda  oyoqlar  holati  biroz  burilgan 
boTadi.  Bunda  V  holat  qoTlanilmaydi,  II  va  IV  holatlar  esa o‘tuvchi 
sifatida  ko‘proq  qoTlaniladi.  Ijro  chogTda  tana  to‘g‘ri  tutiladi,  bosh 
yuqoriga ko‘tariladi.
Tarixiy-maishiy  raqsda  epaulement  croise,  epaulement  effsce 
holatlaridan  foydaniladi.  Raqs  qadam  dastlabki  taTim  elementlaridan 
biri hisoblanadi. Tarang cho‘zilgan oyoqni asta va yengil tushirilishiga 
e'tibor qaratishi zarur boTadi.
2/4, 3/4 va 4/4 singari turli musiqiy xajmlarda mashq qilish foyda 
beradi.  Bunda  har chorak,  har nimchorak,  butun takt bo‘yicha qadam 
tashlash,  ulami  almashtirish,  to‘xtash  mashqlarini  bajarish  mumkin. 
Juftlik  holati  va  qoTlami  uzatish  «polonez»  misolida  o‘rganiladi. 
Bunda yigit yetakchi, ayol esa undan oldinda boTadi.