E. Titchenerning radikal introspiktsionizmi

E. Titchenerning radikal introspiktsionizmi

Bajardi :Ozadova Iroda

Edvard Bredford Titchener (1867-1927).

Titchener Vundt bilan Leyptsigda tahsil olgan. Titchener ham nazariyotchi, ham tajribachi edi. Psixologiyaning yakuniy maqsadi, Titchenerning fikricha, ongning tuzilishini tushuntirishdir. Tajribada strukturaning elementlari ochiladi, uning asosiy vositasi introspektiv kuzatish hisoblanadi. Titchenerning fikricha, strukturani bilmasdan psixikani tushunish mumkin emas va uning funktsiyalarining oddiy ro'yxati, shuningdek ularning tavsifi ma'nosiz mashqqa aylanadi.

Tuzilish printsipi va eksperimental usul o'rtasidagi bog'liqlik Titchener tomonidan o'zining "Tuzilish psixologiyasining postulatlari" (1898) nomli mashhur maqolasida bayon etilgan: "Eksperimental psixologning asosiy maqsadi psixikaning tuzilishini tahlil qilishdir; ongning chigalidan elementar jarayonlarni yechish yoki ... berilgan ong holatini tashkil etuvchi komponentlarni ajratib olish. Uning vazifasi jonlantirishdir, lekin funktsional emas, balki tizimli natijalarga olib keladigan jonlantirish.

Titchener eksperimental introspeksiyaning mohiyatini bunday bayon qiladi:

“... eksperiment bu takrorlanishi, alohida o‘zgartirilishi mumkin bo‘lgan kuzatishdir. Kuzatishni qanchalik tez-tez takrorlasangiz, o'rganayotgan hodisalarni ko'rish va ularni batafsil tasvirlab berish imkoniyati shunchalik yuqori bo'ladi. Kuzatishni begona omillar ta'siridan qanchalik qat'iy ajratib qo'ysangiz, vazifangiz shunchalik osonlashadi va tasodifiy holatlar ta'sirida adashish yoki noto'g'ri nuqtai nazarga ega bo'lish xavfi shunchalik kam bo'ladi. Kuzatishning o'zgaruvchanlik imkoniyatlari qanchalik keng bo'lsa, tajribaning bir xilligi shunchalik aniq namoyon bo'ladi, naqshlarni kashf qilish imkoniyati shunchalik ko'p bo'ladi. Barcha laboratoriya asbob-uskunalari, barcha asboblar va asboblar shu maqsadda ixtiro qilingan: olimga o'z kuzatishlarini takrorlash, ajratib olish va o'zgartirish imkoniyatini berish. (Shults tomonidan keltirilgan, Tarix..., 125-bet).

Strukturalizmning nazariy zaifligi uning kundalik hayotimizning deyarli barcha sohalariga kirib borishiga hech bo'lmaganda to'sqinlik qilmadi. Buning aksini aytish yanada to‘g‘riroq: strukturalizm ilmiy bilishning shu hayot o‘z aksini topgan qirralaridan biridir.

E. Titchener

Oksford universitetida falsafa, klassik tillar va fiziologiyani o'rgangan. 1890 yilda u Vilgelm Vundt boshchiligidagi Leypsig universitetining aspiranturasiga o'qishga kirdi, u erda binokulyar ko'rish va kognitiv jarayonlardagi reaktsiya vaqtini o'rgandi va 1892 yilda doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi.

Shundan so'ng u Qo'shma Shtatlarga ko'chib o'tdi va u erda 1892-1927 yillarda Kornel universitetida psixologiyadan dars berdi. U birinchi Amerika psixologik laboratoriyasiga asos solgan va keyinchalik paydo boʻlgan bixeviorizmning kuchli qarshiliklariga duch kelgan boʻlsa-da, Qoʻshma Shtatlarda de-fakto psixologiyaning “otasi” boʻlgan.

Titchener ko'pincha asossiz ravishda nemis faylasuflarining yot nemis spekulyativ yondashuvini Amerika tuprog'iga ko'chirib o'tkazishga urinishda ayblangan (garchi aslida uning qarashlari deyarli butunlay ingliz an'analari ta'siri ostida shakllangan, bu erda psixologiya tabiiy fanlarga yaqin edi. bu Vundtga yaqin edi).

E. Titcherning ishlari

Psixologiya insholari (1896). Rus nashri: Titchener, E. B .: Psixologiya bo'yicha insholar, Sankt-Peterburg: "Jamoat manfaati" Oliy ma'qullangan sheriklik bosmaxonasi, 1898 yil

Eksperimental psixologiya (1901-1905, 4 jild)

Введение в психологию / A primer of psychology (1903)

Tuyg'u va e'tiborning elementar psixologiyasi bo'yicha ma'ruzalar (1908) Fikrlash jarayonlarining eksperimental psixologiyasi bo'yicha ma'ruzalar (1909)

Psixologiya darsligi (1910) Tizimli psixologiya: prolegomena (1929 yoki 1927)

E. Titcherning Yutuqlar

Uilyam Jeymsning funksionalizmidan farqli o'laroq, Titchener birinchi marta Vundtning tadqiqot yondashuviga ishora qilish uchun "strukturalizm" atamasini kiritdi. Uning o'zi bu yondashuvni rivojlantirishda davom etdi, garchi u psixik jarayonlarni o'rganish usuli sifatida Vürzburg maktabidan introspeksiyani qabul qilgan.

U psixikani 30 000 tagacha bo'lgan va kimyoviy elementlar bilan taqqoslagan ba'zi tarkibiy elementlarga ajratishga harakat qildi. Shu bilan birga, Titchenerning bunday tadqiqotlari tufayli tuzilgan aqliy jarayonlar va sezgilarning eng batafsil tavsiflarini qadrlamaslik mumkin emas.

Elementar sezgilar ro'yxati tuzildi, jumladan 44 mingdan ortiq hissiy sifatlar, ularning aksariyati vizual (32820) va eshitish (11600) Ebbinghaus-Titchener illyuziyasi ham uning nomi bilan atalgan: boshqa doiralar bilan o'ralgan doira kichikroq ko'rinadi, uni o'rab turgan doiralarning diametri qanchalik katta bo'lsa.

E'tiboringiz uchun tashakkur!

E'tiboringiz uchun tashakkur!