|
Mavzu: E.Titchenerning diqqat nazariyasi Edvard Bredford Titchener (1867-1927) Angliya –amerialik psixolog-eksperimentator. Buyuk Britaniyaning Chichester shahrida oliyjanob, ammo kambag’al oilada tug’ilggan. Bolaligidan u ajoyib aqliy qobilyatlarni namoyon etgan, sa’y –harakatlari tufayli u oliy ta’lim uchun stipendiya olgan. - Edvard Bredford Titchener (1867-1927) Angliya –amerialik psixolog-eksperimentator. Buyuk Britaniyaning Chichester shahrida oliyjanob, ammo kambag’al oilada tug’ilggan. Bolaligidan u ajoyib aqliy qobilyatlarni namoyon etgan, sa’y –harakatlari tufayli u oliy ta’lim uchun stipendiya olgan.
Titchener Malvern kollejida o’qishni boshladi, so’ngra Oksford universitetida davom etdi, u yerda klassik adabiyot, falsafa, fiziologiyani o’rgandi, fiziologiya bo’limida u yordamchi tadqiqotchi lavozimini oldi. Vilgelm Vundtning g’oyalari bilan olib borilgan va u 1890-yili Leypsig universitetiga eksperimental psixologiya asoschisi Vundt kafedrasiga o’qishga kirgan va u yerda yaratgan labaratoriyaga rahbarlik qilgan. - Titchener Malvern kollejida o’qishni boshladi, so’ngra Oksford universitetida davom etdi, u yerda klassik adabiyot, falsafa, fiziologiyani o’rgandi, fiziologiya bo’limida u yordamchi tadqiqotchi lavozimini oldi. Vilgelm Vundtning g’oyalari bilan olib borilgan va u 1890-yili Leypsig universitetiga eksperimental psixologiya asoschisi Vundt kafedrasiga o’qishga kirgan va u yerda yaratgan labaratoriyaga rahbarlik qilgan.
17 yil davomida 1983-yillar davomida Titchener o’z labaratoriyasini jihozladi, tadqiqotlar olib bordi, maqolalar yozdi, ularning soni 60 dan ortiq. Uning rahbarligida psixologiya bo’yicha 50dan ortiq doktorlik dissertatsiyalari yozilgan bo’lib, uning g’oyalari o’z ifodasini topgan. - 17 yil davomida 1983-yillar davomida Titchener o’z labaratoriyasini jihozladi, tadqiqotlar olib bordi, maqolalar yozdi, ularning soni 60 dan ortiq. Uning rahbarligida psixologiya bo’yicha 50dan ortiq doktorlik dissertatsiyalari yozilgan bo’lib, uning g’oyalari o’z ifodasini topgan.
Titchenerning asosiy hissasi - Psixologiyaning strukturaviy maktabining asoschisi va rahbari, amerika psixologiyasining otasi, Qo’shma shtatlardagi birinchi psixologik labaratoriya asoschisi, Eksperimental psixologiya jamiyatning asoschisi(1904) , olim birinchilardan bo’lib psixologiyaga ilmiy maqom bergan.
Edvard Titchener introspeksiya orqali ongning elementlar tuzlishini tasvirlab bergan strukturaviy psixologiya maktabi (strukturalizm) asoschisi va rahbari sifatida tanilgan. - Edvard Titchener introspeksiya orqali ongning elementlar tuzlishini tasvirlab bergan strukturaviy psixologiya maktabi (strukturalizm) asoschisi va rahbari sifatida tanilgan.
- Titchener Vilgelm Vundt nazariyasining o’ziga xos variantini ishlab chiqqan. U psixologiyaning asosiy vazifasi ongning elementar tarkibiy qismlarini ochish, kundalik hayotning murakkab tajribasini oddiy elementlarga ajratish va keying ularning ohiyatini aniqlash ekanligini ta’kidladi.
Titchenerning asosiy usuli introspeksiya edi- maxsus tayyorgarlik natijasida shakllangan ongli tajribani batafsil o’rganish va tizimli tavsiflash, ong hodisalarini shunday tasvirlash qobiliyati. - Titchenerning asosiy usuli introspeksiya edi- maxsus tayyorgarlik natijasida shakllangan ongli tajribani batafsil o’rganish va tizimli tavsiflash, ong hodisalarini shunday tasvirlash qobiliyati.
U ingilizcha “Empatiya” (1909) atamasini nemicha “Einfuhlungsvermogen” (empatiya) so’zining tarjimasi sifatida kiritdi. - U ingilizcha “Empatiya” (1909) atamasini nemicha “Einfuhlungsvermogen” (empatiya) so’zining tarjimasi sifatida kiritdi.
- Titchener ma’noning yadroviy-kontekstual nazariyasini taklif qilgan.
Diqqat nazariyasi - E. Titchener nazariyasida biomanie. E. Titchener diqqatni sezish xossasi, sezuvchi ravshanlik sifatida belgilaydi. Hissiy ravshanlik-sezgining ko’p yoki kamroq kuch bilan bajarilishi. Bu aniqlik hislarining sifat, intensivlik, davomiylik kabi xususiyatlarida namoyon bo’ladi. “Aniqlik-bu tuyg’uga ongda alohida o’rin beradigan sifat: aniqroq his boshqalarga hukmronlik qiladi, o’z-o’zidan qoladi..”
E.Titchener diqqatni fiziologik jarayonlar bilan bog’laydi. Uning fikricha, sezgilarning ravshanligi asabiy moyillik bilan bog’liq, hislarning sifati asabiy farqlanish bilan bog’liq. - E.Titchener diqqatni fiziologik jarayonlar bilan bog’laydi. Uning fikricha, sezgilarning ravshanligi asabiy moyillik bilan bog’liq, hislarning sifati asabiy farqlanish bilan bog’liq.
Diqqatning turlari - Titchener diqat turlarini o’zboshimchalik darajasiga ko’ra ajratuvchi diqqatning eng dastlabki tasniflaridan birini yaratdi.
- Birlamchi e’tibor: yangi, kutilmagan yoki aksincha, fikrlarimiz oqimi bilan mustahkam bog’langan tarkib bizning ongimizni tom ma’noda boron bilan bo’ron bilan qamrab oladi. Uning fikriga ko’ra so’zning haqiqiy ma’nosida tasodiflar ko’p bo’lmadi. Ko’pincha biz obyekt haqida o’ylaymiz, shuning uchun ham u bilan bog’liq hamma narsa e’tiborimizni tortadi.
Ikkilamchi e’tibor: biz faqat harakat orqali qo’llab-quvvatlay oladigan diqqat. Ikkilamchi diqqat har doim ixtiyoriy sa’y-harakatlar va inson ongini egallash uchun asosiy e’tiborga urinish o’rtasidagi ziddiyatni o’zichiga oladi. - Ikkilamchi e’tibor: biz faqat harakat orqali qo’llab-quvvatlay oladigan diqqat. Ikkilamchi diqqat har doim ixtiyoriy sa’y-harakatlar va inson ongini egallash uchun asosiy e’tiborga urinish o’rtasidagi ziddiyatni o’zichiga oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
