Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Чўян ишлаб чиқариш. Чўян тоғ жинси — темир рудаси ҳамда темир чиқиндилари ва флюсларни эритиб олинади. Тоғ жинси таркибидаги темир ҳар хил моддалар — кислород, олтингугурт ва ҳоказолар билан кимёвий бириккан бўлади. Чўянда асосан темирнинг ҳар хил турлари мавжуд, жумладан, 72% гача магнитли темир (Фе₃О₄), 70% қизил темир (2Фе₂О₃3Ҳ₂О) мисол қилиш мумкин. Шунингдек, чўян таркибида легирловчи аралашмалар бўлган (хром, никел, титан, марганес ва бошқалар) рангли темир рудасидан ҳам олинади. Темир рудасидан чўян ва рангли темирларни ажратиб олиш, ҳамда эриш ҳароратини пасайтириш мақсадида эритмага флюслар ёки эритувчилар қўшилади.
Пўлат қиздириб қайта ишланганда унинг зичлиги ошади, физик-механик хоссалари яхшиланади. Пўлатни қуйидаги усуллар билан қайта ишлаш мумкин: чиниқтириш, майдалаш, бўшатиш, юмшатиш, нормал ҳолатга келтириш.
Пўлат эритмасига легирловчи қўшилмалардан алуминий, ванадий, титан, хром ва шу сингари моддалар қўшилса, унинг эскиришига қаршилиги ошади.
Темирнинг шаклини ўзгартиришда оғир пўлат ғўлалар орасида эзиб ёйиш (прокатка), чўзиб ёки қатор тешиклардан ўтказиб ингичкалаш (волочение), болғалаш, қолиплаш, зич­лаш, эгиш, портлатиш каби усуллар қўлланилади (8.7-расм).
Пўлат иссиқ ва совуқ ҳо­латда эзилади. Углеродли пўлат айла­нувчан ғўлалар ора­сида эзилганда, унинг ҳаро­рати 800—1200°C дан кам бўлмаслиги керак. Пўлат қурилишда тахта, навли ва шаклли конструкциялар ҳолатида кўп ишлатилади. Навли пўлат конструк­сиялар думалоқ, квадрат шаклда, тас­масимон, кенг энли тасма­симон, юпқа ва қалин тахта, тўлқинли, бурчакли, дутаврли, швел­лерли, узлуксиз узун (арматурабоп пў­лат) ва бошқа шаклларда бўлади (8.8-расм).
Темир юзасида ҳосил бўладиган тўпонни (окалина) йўқотиш учун унинг юзасига сулфат кислота суртилади, кейин у ишқор эритмасида ювилади. Ингичкалаш ёки чўзиш усули билан қу­рилишбоп арматуралар, михлар, болтлар, бурама михлар ва ҳоказолар тайёрланади. Эзиб ишланган ёки қуйма темирни яна қиздириб ва махсус зарб билан урувчи ёки болғаловчи ускуналарда исталган шакл бериб ҳар хил буюмлар тайёрлаш мумкин (8.9-расм).
Темир болғаланганда унинг макро тузилиши ўзгаради, хоссалари яхшиланади.