E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

1.5. Atom elektrostansiyasining ishlash prinsipi 
 
Reaktorda uran yadrosining faqat bo‘linishi emas balki bo‘linishning 
zanjirli reaksiyasi ham sodir bo‗ladi. Bilamizki, atom yadro va uning 
atrofida aylanuvchi elektronlardan iborat. Yadro esa o‗zaro yadroviy juda 
mustaxkam «bog‘langan» proton va neytronlardan tuzilgandir. Agar yadro 
neytronlar bilan bombardimon qilinsa, u holda yangi neytronlarning 
yadroga urilishi natijasida proton va neytronlar orasidagi bog‘lanish 
susayadi. Bombardimon qilish vaqtining ma‘lum davrida bu bog‘lanishlar 

---

55 
Shunday susayadiki, endi neytron va protonlarni yadro qobigida ushlab 
turish mumkin bo‘lmay qoladi. Natijada yadro bo‗linadi va yadro 
bo‘lakchalari paydo bo‗ladi. Yadroning bo‘linishida bir neshta ozod 
neytronlar uchib chiqadi. 
Ozod neytronlar yadroni bomardimon qilishni davom ettiradi, yangi 
bo‘linishlarni yuzaga keltiradi va h.k. Bu jarayon zanjirli reaksiya tarzida 
davom etib, bu jarayon vaqtida juda katta miqdorda energiya ajralib 
chiqadi. Bu energiya – harakatlanayotgan yadro, yadro bo‘lakchalari va 
neytronlarning kinetik energiyasidir. Agar yadro bo‘linishi jarayonini 
to‘xtatsak u holda uning bo‘linish vaqtida hosil bo‗lgan kinetik energiyasi 
issiqlik energiyaga aylanadi. 
Reaktor yadro energiyasining turg‘un hosil bo‘lish jarayonini 
ta‘minlashi va bu energiyani rostlashni hamda reaktorni vayron qilishi 
mumkin bo‗lgan miqdordagi yadro energiyasi hosil bo‗lishiga yo‗l 
quymasligi kabi asosiy funksiyalarni bajarishi kerak.