E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

Nazorat savollari 
1.
Transformatordagi aktiv quvvat isrofi qaysi ifoda oqali 
aniqlanaladi? 
2.
Energiya samaradorligini ko‘rsatgichi qanday aniqlanadi? 
3.
Ikkilamchi energetik resurslarga nimalar kiradi? 
4.
Muqobil energiya deganda qanday energiya turlarini tushinasiz? 
5.
Yuklanish koefitsienti qanday aniqlanadi? 
6.
Taqsimlovchi qurilmalarga misollar keltiring. 
7.
Reaktiv quvvatni kompensasiyalash deganda nimani tushinasiz? 
8.
Energiya audutori kimlar? 
9.
Ikki bosqichli tarif asosan qayerlarda qo‘llaniladi? 
10.
Noan‘anaviy energiya manbalariga misollar keltiring. 
11.
Energetik tekshiruv qanday amalga oshiriladi? 
12.
Havo elektr uzatish liniyasidagi isrof necha foizni tashkil etadi? 
13.
Koeffitsient formasi nima va u qanday aniqlanadi? 

---

325 
XULOSA 
Zamonaviy sharoitda energiya tejamkorligini iqtisidiy o‘sishning 
asosiy omillardan biri deb qarash maqsadga moafiqdir. Energiya 
tejamkorligi ishlab chiqarish korxonalarini hamda xalq xo‘jaligini 
iqtisodiy barqarorlatirishga olib keluvchi asosiy omillardan biri bo‘lib 
hisoblanadi. Shuningdek energiya tejamkorligi ekologik muhitni 
barqarorlashishga ham olib kelib, buning asosiy sabablari esa organik 
moddalarning tejab ishlatishdan iborat. Shu sababdan energiya va resurs 
tejamkorligi davlat siyosatining dolzarb yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. 
Energiya tejash tadbirlarini orqaga surish, mamlakatning iqtisodiyotiga va 
atrof muhitga o‘z ta‘sirini ko‘rsatadi.
Elektr 
energiyasini 
tejash, 
energetik 
resurslari 
va 
elektr 
energiyasidan oqilona foydalanish kabi bir nechta omillarga bog‘liq. Elektr 
energiyasini 
tejash davlat dasturida ko‘rsatilgan texnika 
va 
texnologiyalarni jiddiy ko‘rikdan o‘tkazib, yaroqsizlarini almashtirish 
chora-tadbirlarini amalga oshirish zaruratini talab etadi. Bu chora-
tadbirlarni amalga oshirish bevosita ishlab chiqarishning energiya 
samaradorligini oshirish, energiya sarfini kamaytirish, korxonalarning 
rentabelligini oshirish hamda raqobatbardoshligini oshirishda energetik 
menejmentni va auditni amalga oshirish orqali salmoqli yutuqlarga 
erishiladi. O‗zbekiston Respublikasi yonilg‘i energitika majmunini 
rivojlantirishning strategik yo‘nalishi energiyadan oqilona foydalanish va 
energiya tejamkorligi masalalari hisoblanadi. Ushbu masalalarni ko‘rib 
chiqishda elektr energiyani tejashning siyosiy, iqtisodiy, tashkiliy, 
boshqaruv, texnik va texnologik jihatlariga kompleks tarzda yondoshish 
lozimdir. 
O‗zbekiston Respublikasi elektr va issiqlik energiyasini ishlab 
chiqarish, sanoat, qishloq xo‗jaligi va iqtisodiyotning barcha sohalarida 
foydalanish uchun etarli miqdorda energiya resurslariga ega mamlakat 
bo‘lib, mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab mazkur sohani 
rivojlantirishga alohida e‘tibor berib kelinmoqda. Tahlillarga qaraganda, 
ham jahon, ham milliy bozorda mahsulotlarga talabning oshib 

---

326 
borayotganligi sababli ishlab chiqarish sohalarida elektr energiyasiga 
bo‗lgan ehtiyoj ham yildan-yilga o‗sib bormoqda. 
Elektr energiyasi resurslari qayta tiklanmaydigan energiya manbai 
hisoblanib, zaxiralari cheklangan, yangi havzalarni o‗zlashtirish esa katta 
mablag‗ni talab etadi. Shu boisdan ham bugungi kunda butun dunyoda 
muqobil energiya manbalaridan keng miqyosda foydalanishga o‗tish 
barobarida, mavjud manbalarni oqilona va samarali ishlatish, ularni tejash 
masalasi dolzarb bo‗lib turibdi. Zero, bu jarayon mamlakat taraqqiyoti, 
atrof-muhit muhofazasi va tabiiyki, aholi turmush darajasiga ta‘siri bilan 
muhim ahamiyat kasb etadi. 

---

327