E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

UGLEROD (IV) OKSIDNING MOLEKULYAR
M ASS AS INI ANIQLASH
K ip p a p p a ra ti (4 -ra sm ) m a rm a r b o 'la k la ri va xlorid 
k is lo ta (1:1) b ilan z a ry ad lan g an K ip p a p p a ra ti (a ), ket- 
m a -k e t u lan g an T ish ch e n k o skly an kalari (
b)
sklyankaga 
suv yoki n a triy g id ro k a rb o n a tn in g to 'y in g a n eritm a si 
solin gan b o ‘lib, bularda k arb o n at angidrid, vodorod xlorid 
va boshqa m exanik q o 'sh im c h a la rd a n tozalanadi: sklyanka 
(d )
ga k o n se n trla n g a n sulfat kislo ta so lin gan b o ‘lib, bu 
y e rd a k a rb o n a t a n g id rid gazi q u ritilad i. Q uzitilgan gaz 
to rtis h u c h u n 25 0 —300 ml h ajm li k o lb ad a n y ig‘ila d i. 
K o lb an i yuving v a q u ritin g . K olba o g ‘ziga jip s kiradigan 
tiq in tan la b oling va tiq in id ish n in g q ay erig ach a kirib 
turganini belgilang (kolba b o ‘g ‘zidagi tiqinning pastki qismi 
tu rg a n joyga rezina halqa kiygizib q o ‘ying). K olbani tiqin 
b ila n birga tex n o -k im y o v iy taro z id a 0,01 g g a c h a aniqlik
1 
* * Ц A. ’
16

---

b ila n to rtin g . K o lban in g havo bilan birga olingan o g ‘iriigi 
(B ,) yozib q o 'y ila d i. K ip p a p p a ra tid a n c h iq q a n nay
u c h in i k o lb a tu b ig a c h a tu sh irib , uglerod (IV ) oksid bilan 
t o ‘ld irilad i. U g lero d (IV ) oksid 3 —5 m in u t dav o m id a 
y u b o rilg a n id a n k ey in kolb a o g 'z i b e rk itila d i. B irin c h i 
to rtilg a n d a tiq in kolbaga q an d ay k iritilg a n b o 'lsa , b u n d a
ha m shu jo y g ach a borsin. K olbani to rtib , ichidagi uglerod 
(IV ) oksidi b ilan birga olingan og'irligi B2 yozib qo'yiladi. 
K o lb a d a n havo t o ‘la siqib c h iq a rilg a n ig a va uglerod (IV ) 
oksidi b ila n t o i i q to ig a n ig a ish o n c h hosil qilish u c h u n
k o lb an i y an a b ir n e c h a m a rta , y a ’ni b ir xil o g ‘irlikka 
erishilgunga q ad ar (yoki og ‘irliklar orasidagi farq taxm inan
0,01 g d a n oshm asligi kerak) uglerod (IV ) oksid b ila n , 
t o ‘ld irib to rtila d i. S h u n d a n keyin, k olb an ing belgisigacha 
suv t o ‘ld irilad i va o ‘lchov silin d ri y o rd am id a u n in g hajm i 
o 'lc h a n a d i: suvning h ajm i — В ga ten g b o ‘ladi. B a ro m e tr 
va te rm o m e trg a q arab , tajrib a p ay tid ag i bo sim (P ) va 
te m p e ra tu ra (t) yozib o lin ad i.
1. K olbaning tiqin va havo bilan birgalikdagi og‘irligi —
B,
2. Kolbaning uglerod (IV) oksidi bilan birgalikdagi og‘ir- 
ligi - B2.
3. K olbaning tajriba o'tkazilgan sharoitdagi hajm i — V,
m l.
4. Tajriba o ‘tkazilayotgan paytdagi tem peratura — t, °C.
5. Bosim P, mm sim. ust.
1. 
Quyidagi form ulalardan foydalanib, kolbaga ajralib 
chiqqan C 0 2 ning normal sharoitdagi hajmi V0 topiladi. Bosim 
/*= 760 m m .sim .ust va 760 m m sim ob ustuni bosimiga 
keltiring: