E. M. Colocassides College of Tourism & Hotel Management, Doctor of Science in

Замонавий уйларда канализацион тизимни барқарор 
ишлашини таъминлаш - замон талабидир 
 
Нуритдин Юсупович Арипов 
Баходир Абдуғаниевич Хаққулов 
Жумабой Хусанович Холбутаев 
Сабохат Сайфиддин қизи Саидова 
Жиззах политехника институти 
Аннотация
: Ушбу маколада ички канализацион тизим ишлашини 
яхшилаш, ишлаш муддатини узайтириш ва бошқа иқтисодий курсаткичларни 
аниқлаш масалалари ёритилган. 
Калит сўзлар:
биосфера, эстетик, фильтрация ва канализация 
The modern requirement is to ensure the stable operation of 
the sewer system in modern houses 
Nuritdin Yusupovich Aripov 
Bakhodir Abdukanievich Khagulov 
Zhumaboy Khusanovich Kholbutaev 
Sabohat Sayfiddin kizi Saidova 
Jizzakh Polytechnic Institute 
 
Abstract: 
This article addresses the issues of improving the performance of the 
internal sewer system, extending its service life and identifying other economic 
indicators.
Keywords: 
biosphere, aesthetics, filtration and sewerage 
Атроф мухит сувнинг ифлосланишини биосферанинг нормал хаёт 
фаолиятининг бузилишига, сув танқислигига, иқлим ўзгаришига, ўсимлик ва 
хайвонот 
турларининг 
йўқолиб 
кетишига, 
ахоли 
саломатлигининг 
ёмонлашишига олиб келмоқда. 
Бизга маълум-ки хозирги вақтда инсонларни яхши яшаши, турмуш 
тарзининг яхшиланиши учун хамма шароит давлатимиз тамонидан қилиб 
келинмокда.Хозирги шу кеча кундузда минглаб инсонлар учун турар жойлар 
қуриб битказилиб ўз эгаларига топширилаяпти.Бу қурилишларнинг кўпини 
деярли аксариатини кўп қаватли уйлар бўлса яъна кўпи бир қаватли турар 
жойлардир.Уларни ички жихози яъни сервиз хизмат кўрсатувчи жихозлари 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
310

---

яъни идиш тавоқ ювадиган ванна, чўмилиш ваннаси ва ташқи қўл ювиш 
ваннаси хамма хаммаси ўз навбатида жахон эстетик талабларига тўлалигича 
мос келади. Лекин аммо уларни фойдаланиш жараёнида хунукрок манзарага 
дуч келамиз.Хамма хонадонларда асосан кўп қаватли уйларда коса ва 
идишларни ювиш учун махсус ванна мавжуд.Бу ванналар асосан овқатланиб 
бўлганидан кейин идиш тавоқларни чайиш ва ювиш учун мулжалланган. 
Купинча шу ванна йирик фильтрация тешигидан киччик хажмдаги озик - 
овқат махсулотлари масалан: нон ушоқлари, ош гуручлари қолдиқлари ва полиз 
экин донаклари хамда майда макарон қолдиқлари умуман олганда майда ош 
қолдиқлари идиш тавоқларни ювиш чоғида йирик ванна фильтрация буғинидан 
ўтиб пастки уланган канализацион қувурга тушиб оқади ва айрим сувга 
тўйинган қолдиқлар эса канализацион тизимда ушланиб қолади яъни у сувга 
тўйиниб ўзига муносиб вазнга эга бўлганидан кейин албатта.Хуш бу холат 
қандай салбий оқибатларни олиб келади. 
Биринчидан канализацион тизимда майда озиқ -овқат махсулотлари аста - 
секинлик билан сувга туйинаолмаганлари яъни енгил холатдагилари 
канализацион тизимдан сув орқали оқиб асосий канализацион тизимга оқиб 
бориб тушади. 
Иккинчидан ўрта ва йирик қолдиқлар сувга тўйиниб улгурган озик - овкат 
махсулотлари ушоқлар сувга тўйинган холда киччик канализацион тизимда 
аста - секинлик билан йиғилиб қолиши кутилади. 
Учинчидан бу сувга тўйиниб оғирлашган озиқ - овқат колдиқлари аста - 
секинлик билан кўпайиб киччик канализацион тизимдаги қувурни бекита 
бошлайди бу эса сувнинг кетиш тезлигини секинлаштиради. 
Туртинчидан канализацион тизимда озиқ - овқат қолдиқлари кўпайиб 
киччик қувурда йириклашган тиққин хосил қилади ва ваннадан оқаётган 
сувнинг кетишини тўхтатади. 
Бу ва бунга ухшаш холатлар киччик канализацион қувурларга техник 
хизмат кўрсатиш яъни киччик канализацион қувурчани тозалаш холатларини 
келтириб чикаради.Лекин кичик канализацион қувурларни тозалаш осон 
кечмайди. 
Буни тозалаш учун: 
Биринчидан пастки канализацион тизимдаги киччик канализацион 
қувурчани тўлиқ ва қисман ечиб текшириш зарур. 
Иккинчидан канализацион тизимдаги йиғилиб тиқин хосил қилган аччиб 
улгурган озиқ -овқат қолдиқларини мажбурий тозалаш ишларини бажаришга 
тўғри келади.Бу озиқ -овқат қолидиқлари хам киччик қувурни тозалаш этапида 
асосий канализацион тизимга тушишини таъминлайди.Озиқ - овқат 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
311

---

қолдиқларини канализацион тизимдан тозалаш чоғида уларни ортга олиб 
чиқиндихоналарга ташлаш имконини деярли бермайди.
Энг ачинарлиси инсондан чиқаётган бу қолдиқларни асосий канализацион 
тизимга йўналтиришимиз тўғрими. 
Бу ва бу каби муаммоларни ечимини топиш учун авваломбор идиш-товоқ 
ювадиган ваннага, умуман хамма канализацион тизимларга бир эмас иккита 
фильтр ўрнатишимиз зарур. Бу муаммолар нафақат идиш-тавоқ ювиш 
ваннасида балки инсон учун хизмат қиладиган барча сервиз хизмат кўрсатувчи 
воситаларни ювиниш, идиш-тавоқ ювиш ва қўл ювиш ваннасида хам мавжуд 
бўлиши шарт. 
Бас шундай экан бу жихозларни тозалаш учун сервизлашган жихоз 
техногиясини ишлаб чиқишимиз зарур.Чунки инсондан чиқаётган ушоқлар, дон 
махсулотлари қолдиқлари ва хар - хил полиз экинлари донаклари хам агар 
канализацион тизимдан тўлалигича ололсак хар - бир хонадондан ва буларни 
жамлаб уларни кайта ишласак ханадонларда яшаётган хонаки жонивор, мушук 
ва итларни имкон даражасида озуқа билан таъминлаган булардик. Бу ишлар 
нафақат замон талаби бўлиб қолмасдан балки мусурманчилик одоб 
қоидаларини хам ўз ўрнига қўйган булардик. Чунки инсондан чиқаётган озиқ - 
овқат қолдиқлари канализацион тизимдаги чиқинди сувда қолишига умуман 
йўл қўймаслигимиз зарур ва керак.
Агар биз технологик ускунани ишга солсак қўйидагиларга эришамиз. 
Биринчидан канализацион тизимда йиғилиб қолган озиқ-овқат қолдиклари 
киччик канализацион тизимда тиқин хосил қилмайди
Иккинчидан киччик канализацион кувурга хизмат курсатиш зарурияти 
булмайди. 
Учинчидан асосий каназацион тизимда инсондан чиқаётган озиқ - овкат 
қолдиқлари инсондан чиқадиган бошқа чиқиндиларга қўшилмайди.
Туртинчидан энг асосий бу озиқ - овқат қолдиқлари кайта ишлаш йўли 
билан уй хайвонларига озуқа сифатида фойдаланса бўладиган озуқа хосил 
бўлади. 
Шу билан бирга киччик канализацион тизимда хам катта канлизацион 
тизимда хам чиққинди сувларнинг оқиш тезлиги камаймайди ва тиққин хосил 
булишига йул қуйилмайди бу эса катта канализацион тизимдаги қувурларни 
чириши ва бошқа мураккаб вазиятларни вужудга келтирмайди.