E. Ismailov, N. Mamatkulov, G’. Xodjayev, Q. Norboev biofizika va radiobiologiya

nc
RT



0


(5.21) 
Bunda 

0

erituvchi tabiatiga bog‟liq bo‟lgan standart kimyoviy potensial, 

c
modda konsentrasiyasi.
Biomembrana 
А
i 
Tashqi muhit 
А
0 
СА 
С 
С 
Hujayra ichki muhiti 
СА 
5.4-rasm. 
Таshuvchi 
vositasidagi boshlang`ich 
yengillashgan diffuziya: 
A
0
-hujayra tashqarisida modda, 
A
i
-hujayra ichkarisida modda 
С-tashuvchi, СA-tashuvchi va 
modda birikmasi 
5.5-rasm.
 Мoddaning ko`chish 
tezligining konsentrasiyasiga 
bog`liqligi. 1-оddiy, 2-yengillashgan 
diffuziya 
Modda kontsentratsiyasi 

---

146 
Konsentrasiyalarning katta qiymatlarida (5.21) dagi 
c
modda aktivligi bilan 
almashtiriladi. Modda aktivligi konsentrasiyaning aktivlik koeffisiyentiga 
ko‟paytmasiga teng. Harakati konsentrasiyadan tashqari elektr potensialiga ham 
bog‟liq ionlar uchun kimyoviy potensial o‟rniga elektrokimyoviy potensial 
ishlatiladi. 
i
tipdagi ion uchun aktivlik konsentrasiyasiga teng bo‟lgan holda 
elektrokimyoviy potensial quyidagiga teng: 








F
nc
RT

0
(5.22) 
Bunda 

0

standart kimyoviy potensial, 


ion valentligi, 


elektr 
potensiali, 

T
absolyut harorat (k), 

R
universal gaz doimiysi 








K
mol
j
R
31
,
8
, 

F
Faradey soni 







mol
kl
4
10
65
,
8
. Elektrokimyoviy potensial 1 mol ionlarni 
konsentrasiyasi va elektr potensiali aniq eritmadan vakuumdagi cheksiz uzoq 
nuqtaga ko‟chishdagi ishga son jihatdan tengdir. Bu ish kimyoviy o‟zaro ta‟sirni 


nc
RT


0

va elektr maydonda zaryadni ko‟chirishda bajariladigan ish 





F
dan iborat. 
Membrana bilan ajratilgan ikki suvli eritmalarda bir tipdagi ionlar bo‟yicha 
muvozanat mavjud bo‟lgan holda ikkala eritmada ion elektrokimyoviy potensiali 
bir xil bo‟ladi:
2
2
1
1








F
nc
RT
F
nc
RT


Bundan 
2
1
1
2
c
c
n
F
RT










(5.23) 
(5.23) tenglama Nernst tenglamasi deb ataladi va elektrokimyoviy muvozanatda 
membrana bilan ajratilgan ikki sohadagi ionlar konsentrasiyasi bilan 
membranadagi potensiallar ayirmasining bog‟lanishini ko‟rsatadi.

---

147 
Elektrokimyoviy potensiallar teng bo‟lmasa ionlarning membrana orqali 
ko‟chishi yuzaga keladi. Ushbu ko‟chishning harakatlantiruvchi kuchi 
elektrokimyoviy potensial gradiyenti hisoblanadi.

grad
X
i


(5.24) 
Elektrokimyoviy potensial faqat