E. I. Musaboyev, A. Q. Bayjanov Yuqumli kasalliklar epidemiologiya va parazitologiya Tibbiyot kollejlari uchun o ‘quv qo ‘llanma «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

Tashxisi. Tashxis qo‘yish epidemiologik anamnez yig‘ish, klinik belgilar (isitma, poliadenit, gepatoliyenal sindrom va b.) va labo- ratoriya tekshiruvlariga asoslanadi.
Brusellyoz kasalligi bilan og‘rigan bemorlarda qonda asosan leykopeniya, trombositopeniya, limfositoz va monositoz kuzatiladi, ECHT kamroq oshadi, ba’zan anemiya aniqlanadi.
Brusellyoz tashxisida qon, ilik, ba’zan o‘t suyuqligi hamda limfatik tugunlardan qo‘zg‘atuvchilar kulturalarini ajratib olish hal qiluvchi ahamiyatga ega. Ammo bu usul murakkab va uzoq, ayrim paytlarda 30 kungacha vaqtni oladi, bundan tashqari u maxsus laboratoriyalardagina o‘tkaziladi. Gemokultura uchun venadan 5—10 ml qon olinadi. Gemokulturani ajratishda deyarli 90% hollarda ijobiy natijalar olinadi.
Biologik tashxis usuli yot mikroflora (siydik, najas, sut va h.k.)lar bilan ifloslangan materialdan brusellalar kulturasini ajratish uchun hamda tekshirish materialida brusellalar juda kam miqdorda bo‘lganda qo‘llanadi. Tekshirish materiali tajriba hayvonlaridan oq sich- qonlarning chov qismidagi teri ostiga 0,5 ml dan ko‘p bo‘lmagan miqdorda yuboriladi. Oq sichqonlar zararlangandan keyin 20 kun o‘tgach yorib ko‘riladi va bir vaqtning o‘zida bu hayvon qoni muhitlarga ekiladi. Keyinchalik brusellyozga xos bo‘lgan o‘zga- rishlarni aniqlash uchun limfatik tugunlar va ichki a’zolar tek- shiriladi.
Brusellyoz infeksiyasini aniqlashda Rayt agllutinatsiya reaksiyasi qo‘llanadi, u xuddi qorin tifidagi Vidal reaksiyasi kabi qo‘yiladi. Ijobiy natija kasallik boshlanganidan 3—5 kun o‘tgach kuzatiladi. Antitelolar titri tekshirish zardobida kamida 1:200 bo‘lsa va keyin- chalik osha borsa, reaksiya ijobiy hisoblanadi.
Tezlatilgan serologik tashxis qo‘yish uchun plastinkada Xeddlson AR qo‘llanadi. Reaksiya qo‘yishda bemor zardobi shisha plastinkaga

1. 
   08, 0,04, 0,02 va 0,01 ml hajmlarda olinadi, u shartli ravishda Rayt reaksiyasining 1:50, 1:100, 1:200 va 1:400 nisbatda suyul- tirishlariga mos keladi. Reaksiya spetsifik bo‘lib, kasallikning erta davridanoq ijobiy bo‘ladi va uzoq vaqt saqlanib qoladi. Plastinkada qo‘yiladigan AR ning probirkada o‘tkaziladigan Rayt reaksiyasidan afzalligi shundaki, uni har qanday laboratoriyada o‘tkazish mum- kin va tezda natija olinadi.
   

KBR surunkali brusellyoz qayta zo‘rayganda, undan keyingi remissiya hamda unchalik bilinmaydigan shakllarida katta ahamiyatga ega. Lekin KBR ning o‘tkazilishidagi mavjud murakkabliklar uchun u odatdagi sharoitlarda kam qo‘llanadi.
Byurne allergik sinamasi brusellalar bulyonli kulturasi filtrati, ya’ni brusellin yordamida qo‘yiladi. Brusellin 0,1 ml miqdorda bilak terisi kaft yuzasining o‘rta qismiga teri ichiga yuboriladi. Agar brusellin yuborgan joyda 8 soatda yoki undan keyinroq shish paydo bo‘lsa va 48—72 soat saqlansa, sinama ijobiy hisoblanadi; bunda qizarish va og‘riq bo‘lishi shart emas. Shish 1 sm gacha bo‘lsa, sinama gumonli, 1 sm dan 3 sm gacha — sust ijobiy, 3 sm dan 6 sm gacha — ijobiy, 6 sm dan yuqori bo‘lganda — o‘ta ijobiy hisoblanadi. Reaksiya kasallikning 2-haftasidan ijobiy bo‘la boshlaydi va ko‘p oylar, ayrim vaqtda hatto yillar davomida saqlanadi; reaksiya qat’iy spetsifik hisoblanadi.