Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

мажбурийдир, лекин 
биринчи 
типга 
қараганда 
бунда 
норманинг 
бузилишига 
нўл 
қўйилмайди. Ушбу муаллнф нормашшг нмплицит ва эксплицнт 
характерга эга эканлипши уқтиради. Уницг фикрича;
эксплииит ноома қоидалаштириш, қонунлаштирниншнг предметн 
бўлиб, бир қанча тил феноменларшш ўз нчига қаМраб оладн. Бу тнп 
иорма қоиунлаштирилган ва ижтнмоий жлҳатдац устунликка эга 
бўлади. Чунки у тилда ндсал ва юксак намуна снфатнда мавжуддир. 
Эксплицит порма бадний адабиётда, расмий нутқ матнларда қайд 
қнлинпш, мустаҳкамланган, ҳзмда замонавнп тилда қўлланилиш 
талабига мослапган бўлади.
Имплниит поума 
ҳалн тўлнқ қоидалаштирилмаган, лекин тил 
амалиётида қўлланиладиган нормаднр. У ёзма нутқдапша эмас, оғзаки 
нутқда ҳам мавжуд бўладн. Бу нормада бнр қанча муаллифларннпг 
мавжуд 
нормадан 
ўзича 
четга 
чиқиш 
ҳолатлари 
кузатцлади. 
Норманинг имплицит характери, ўз навбдтида, тилда ижтимоий 
нормаларнииг мавжудлнпшн исботлаш имконнии беради. Буннпг
89
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

90
сабабн маълум тарихий жараёвда маълум тнл жамоасишшг тил 
бойликларпдан қай даражада фдйдаланишшл боғлиқднр.
АлМ.ПсшкоиСкий* ва Г.О.Стеиановлар” тил ҳодпсаларинннг нкки 
томони борлнги, яънн объсктнв ва аксиологик (баҳолаиган) жиҳатларн 
мавжудлнппш кўрсатишгаи.
Бипиичи жихат - бу объектнв пор.ма бўлиб, тил тизимннннг 
фаолнятн оилан боғлйкдир ва тил воснталаришшг турлича амалга 
ошнриш пмкршғлтларншшг шаклланишидир. У тил фактлариии ҳеч