Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

конкрет 
нутқ 
кўринншлариии 
баҳолашда 
ушбу 
нормаларнинг мезоп бўла олишида ҳам кўринади. Умуман, ҳар қандай 
нутқии баҳолашшшг иккита лисоний ўлчови бор: 1) нутқни адабнй тил 
нормаси мсзоии билан ўлчаш; 2) нутқни тнл муҳитишшг одатнй 
пормаси мсзоии яъпи, ўзус мезонн билан ўлчаш." Узус нормасига 
маълум ижтнмонн муҳит, касб-ҳунар муҳнтн, маърнфий (ўқнмншли) 
муҳит, маълум жаргон эгаси бўлмиш муҳит нутқн нормалари киради*.
Л.И.Скворцов “диалектал птлда ҳам ўзига хос пормалар 
м а в ж у д д и р дегаида диалектал - узуал муҳитни назарда тутган. 
Лаҳжавин тил тузилишга мос кслган тнл ҳодисалари ва унсурлари 
лаҳжавнй тил нормасп ҳнсобланади, ҳамда фанда диалекпшл порма дсб
' Ш в а р ц к о п ф Б.С. Проблема индивидуальшлх и обшественно- 
гртпповмх оценок речиЛ Актуальнме проблемм культурм речи. - М., 
1970, стр.295-297.
**С к в о р ц о в Л.И. Норма. Лнтературнмн язмк. // Культура речи. 
Акутуальнме проблемм культурм речн. -М.,1970. с.62.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

85
аталзди. Адабин порма ўз вазифасига кўра адабий тнл имкошштларини 
рўёбга чиқарса, лаҳжавин иормалар эса лаҳжавий тилнииг заҳиравий 
(потенциал) имкоииятлариии амалга оширадн.
Маълум лаҳжалар ва шевалар учун барча диалсктал сўзлар ва 
нборалар иорматив ҳисобланади, чунки шевага ҳос тил бирликлари, 
биринчидан, ана шу шевалар учун ижтимонй жнҳатдан муҳим ва 
объектнв мавжуд бўлса, иккипчидан, лаҳжавий тнл тузнлиши мос 
бўлиб, муайян тил жамоасн учун нутқнй алоқа жараёнида ижтимопй 
ксраклндир. ■
Ҳар қандай тилда диалект ва шсвалардан ташқари, ўша тилга хос