Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

фарқлаиади.
Тил тузилнши тизим ва нормага ннсбатаи олинганда олнн 
даражада 
шакллакиш 
иатнжасндир. 
Ушбу 
шакллаииш 
(формалнзация)да тм ш ш г умумий белпшари кўрннади ва бу белгилар 
Гилнн ўша тилга кирувчн бошқа тилларга иқиштштиради. Тил 
тузилиши ўз моҳнятнга кўра, аслвда олйй даражвдага умумлаип иркш, 
мавҳумлаш (абстракция) натнжасвдир. Норма эса тил тузилишкга 
йисбатаи қуйи даражадаги мавҳумлашднр. 
Шу туфайли ҳам тил 
тузилиши 
ҳар 
қавдай тшшинг асосини ташкил этвди*. Тил 
тузилишидага мапа шуцдай хусусиятга кўра ҳам дукёда гсўпгииа 
Тилларнинг 
тузилиши ўхшаш, бир хилдир. Ер шарвдаги тиллар 
тузилишинннг ягуҳим қисмлари' бнр хил аа мосдир. Лекнн, узгумий
* С т е и а н о в Ю.С. О саови язьЕкознапия, -М.: Проевевдение, 1966. 
с.100.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

56
тарзда олннгаида, тиллар бир-бнрндан фарқ қнладн. Бундай фарқнннг 
асосий боиси ушбу тиллардат сатҳлар нормасидап! ўзгачиликлар, 
ўзнга хосликлардир. Дсмак, тнл тузилишн ва нормадаш ўзига 
хосликлар ҳам маиа шу белшларда камосн бўлади. Тузилиш бнр ^атор 
тиллар 
доирасида 
умумнйликка, 
мослнкка 
эга 
бўлса, 
норма 
хусусийликка, ўзига хосликка эгаднр, яъни “Ҳяр бир тил нормаси - 
ниҳоятда миллий бўлгап ҳодисадир ”*.
Юқорида ҳам қанд қилннгаиидек, тил тузилиши тнлнинг нутқда 
юзага чиққан имкопиятларипша эмас, балки юзага чиқиш эҳтнмоли 
бўлган имкониятлари ҳамднр. Тузилиш эса муайяи даврда, муайян 
нутқий шаронтда тизнмнннг юзага чиққаи коикрет ҳолатн ёки