Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

54
тизнмининг муаняи даврдаги амалга ошпан, нутқий амалиётда 
нстеъмолда бўлпш қисмиднр. Бу масалани янада ойдинлаштириш учун 
тил тузилнши (структурасн) билан тил нормасн орасндаги ўзаро 
муносабатни ҳам срнтиш лозим бўладк
ТИЛ ТУЗИЛИШ И ВА НОРМА
Тнлшшг тузилишн (структура) томони ҳам бор. Тил тузилишини, 
бир томондан, тил тйзимидан, иккмнчн томондая тил нормасидан 
фарцлаш лозим.
Т
ий
 тузилишн муайшз даврда қўллаиаётгаи реал тизимлардир. Тил 
тузилишн тилдаш кўпқнрралн унсурларшшг бир бутунлик донрасндаги 
бнрлигадир. Тил тузилишида тнл тшнмндаги имконнятлар амалга 
ошади. Масалан, ўзбек тнлига татбнқаи айтилса ўзбек тилншшг 
тузилнши бу тиддага мавжуд фонсма, морфема, сннтактик қурнлмалар 
йнғиндиси ва ушбу восйзаларшшг ўзаро пгуиосабатидан иборатдир.
Ткл тузилашй ҳар қандай тилпинг асосн бўлиб, у нутвда турли 
даражада гозага чнқадн, намоёи бўладл. Буида сабаб кишилар тилдан 
турли конкрст газнятлар аа ҳолатларда фондалакади. Маиа шунга 
кўра, тузилиш, сдатда, иутвда, яъни конкрет нутқий жараёнларда аниқ 
• намоён бўлувчи ҳодаеаднр.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

55
Тнл тузилиши коккрет тил доираснда олиб қаралса, бу тил 
сатҳларнла турли даражадаги лисоиин воситаларни бир бутунликка 
бирлаштириб турувчи ўкдир. Гил қурилиши турли тилларнинг ўзаро 
фарқланншннн белгиловчи ва характерловчи 
ҳодисадир. Шу учун 
борди-ю тизим ҳар бир тил учуи ўзига хос бўлса, тил қурилишн конкрет 
тил донрасида ўзгариб, турланиб турувчн хусусиятга эга. Шу туфайли 
ҳам, ушбу икки ҳолат масалан, ўзбек тили араб тилндан ёки немис 
тили хитой тилидан, инглиз тилк въетиам тилндан ўз тузилишига кўра