Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

тушунилади.
3) Нормани кенг тушунишдаги ўзига хос нуқтаи пазарлардан бири 
- порма тилнииг фақатгнва нутқин амалггётда қўллапишда бўлган, 
рўёбга чггққак воситалйрнданппга нборат эмас, булки у иутқда 
кейинчалик қўлланиш эҳтнмоли бўлгаи заҳиравнй (потенциал) 
имкопиятлар ҳалг деб талқнн қилинадир.
4) Норма фақзтпша адабий тилга хос ҳодиса эмас, балкн у умуман 
тшшинг барча яшаш шаклларяга хойднр дейилған қараш ҳам иормани 
кенг тушунншнинг кўринншларидац бирйдир.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

43
5) Норма фақатгина лисокнй ҳодиса, яъии тил змас, балки у 
ижтимоий ҳодиса деб ҳисоблаш ҳам норманннг моҳиятннн кенг 
тушунишдир. Ушбу талқинга кўра, тил нормасининг пайдо бўлиши ва 
шакллаииши фақатгина тил қонунинтлари изоҳланмайди, балки бунда 
ижтимоий-тарихий омилларшшг, тил жамоасининг турмушн, маданий- 
маънавий қадриятларинннг ўрни ҳам муҳимдир.
Демак, ушбу нуқгаи кшзарга кўра, пирма фақаиина лисоиий 
ҳодиса эмас, балки нолисоннй (экстралйнгвнстик) ҳодиса ҳамдир.
6) Ннҳоят мормаии кенг тушуниш бўйича тнлшуносликда анча 
кеиг тарқалган нуқтаи иазардан бири нормани ҳам тил воситалари 
йиғинднси, ҳам норматив қовдалар йиғиндиси деб тушунишдир.
Иарма юзасидан бошқа хил талқинлар ҳам бўлишн мумкия. Лекин 
бу масглада аниқ бир тўхтам ва таърнфга қелинмаганлип: аниқ. 
Нарманн кенг тушупишга оид баъзи мулоҳазаларки келтирамиз. 
Чунонпи, Н.Н.Семенюк нормани: “...иумқий алоқа жараёиида тил 
воситаяариттг мяълум тартиб ва цаидаларга бўйсунган, умуммсамоа 
томопидаи маъцу.чланган к ў л л а ю и ш - деб таърифлайди. Нутқ 
мадавияти муаммоларига бағншлангак ишларда иорма нутқ шданияти