Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Təhlil göstərir ki:
– Epik mətnin/təhkiyənin strukturu onu yaradan və da­şı­yan etnik düşüncənin (dünya modelinin) strukturunu inikas edir. Bu baxımdan, kosmoslu Qazan haqqındakı süjetin xaos­lu Şök­­lü Məlik haq­qın­da süjetlə əvəz olunması “Kosmos-Xaos-Kosmos-Xaos...” ritmik əvəzlənməsinin strukturunu in­kas edir. Sü­jetin ritmi etnokosmik düşüncənin ritmini pro­yek­si­ya­lan­dı­rır.
– Xaosu təsvir edən süjetin qəhrəmanı Uruzdur. Süjet bütövlükdə Uruzun qəhrəman­lıq/ ərdəmlik/hünər/namus ka­teqoriyaları üzrə sınağa çəkilməsindən, Yer Ana (Burla xa­tun) tərəfindən yeyilərək ölməsindən, Dünya Ağacında ölüb-di­rilməsindən və nəhayət, bəy statusunda qurulmaqla Oğuza Qəh­rəman/Bəy kimi qayıtmasından bəhs edir.
– Uruzla bağlı bu süjet bəyolma inisiasiya/ərgənlik ri­tualını təsvir edir.
– Uruzun inisiasiya ritualının Qazanın inisiasiya ri­tu­alın­dan əsas fərqi ondadır ki, Qazan statusdəyişmə, Uruz isə sta­tusartırma ritualından keçir.
– Qazan statusdəyişmə ritualı ilə yenidən Xan/Bəylərbəyi olursa, Uruz statusartırma ritualı ilə ye­ni­yet­mə statusundan Bəy/Alp/İgid statusuna qalxır.
Seyfaddin Rzasoy
SHAMAN/HERO/GAZAN’S WAY:
COSMOLOGICAL STAGE/ RHYMES AND RHYME-CREATING ELEMENTS
Summary
In the part of the poem which named “Salur Gazan’s home looting” of epos Kitabi Dada Gorgud (The Book of Dada Gorgud), the structure of Gazan’s struggle way with enemies is very compound. We can observe two ways from the sintagmatic point of view in the plot of this part of epos:
The first one is, the way of Salur Gazan and his lords hunting trip
The second, the way starting from Gazan’s home to the borders of Oghuz land in Darband.
This roads cover different directions and different chronotop. But they are components of the same ways- the way to chaos from the rithual – mythological point of view. This way generally is the whole cosmos - Chaos route.
Key words: folk-lore, epos, The Book of Dada Gorgud, Salur Gazan, cosmos, chaos