Dunyoning global muammolari

Jahonda narkotik moddalar ishlab chiqarish va tarqatish.


Bu muammoni hal qilishning bosh yo'llari mazkur mamlakatlar hayoti va faoliyatining barcha jabhalarida tub sosial-iqtisodiy o'zgarishlar o'tkazish, fan-texnika taraqqiyotini rivojlantirish, xalqaro hamkorlikni mustahkamlash va demilitarizasiyani amalga oshirishdan iboratdir.

3. 
   GLOBAL BASHORATLAR, GOYALAR VA LOYIXALAR
   

Kelajakda Yer yuzida xayotning davom etishi yoki etmasligi masalasi bilan uzviy boglikligi namoyon bulib koldi. SHu boisdan xam bu muammolar olimlar, siyosatshunoslar va keng jamoatchilikning etiborini uziga karatadi. Kuplab fan tarmoklari, geografiya fani xam bu masalani urganmokda.

Mavjudot global muammolar geografiyasi xilma-xil. Uz kulamiga kura lokal( maxalliy), mintakaviy (regional), global (dunyoviy) muammolarni barcha materiklarda, ulka va bir mamlakat doirasida uchratish mumkin. Muammolarning va moxiyatini urganishda tadkikotchi olimlar «global mikyosda fikrlash, maxalliy mikyosda ish olib borish» shioriga amal kilmokdalar.

Utgan 20 asrning oxirgi un yilliklarida dunyo jamoatchiligi oldida uta utkir va murakkab muammolar kun tartibidan urin oldiki, ularni global muammolar deb ataladigan buldi.

Global muammo deganda dunyo mikyosini, butun insoniyatning takdirini kairab olgan va ularning xozirgi va kelajagiga xavf soladigan muammolarni tushunmok kerak. Ularni xal kilishda barcha davlatlar va xalklar uzaro xamkorlikda kurashishlari lozim buladi.

Global muammolar uz mazmuniga kura asosiy va ustivor yunalishdagi muammolar bilan bir katorda kichikrok muammolarga ajratiladi. Lekin kichik muammolarni urganish xam muxim axamiyatga ega. Terrorizm, narkomaniya, xalkaro munosabatlar, xukukbuzarlik, texnogen falokatlar, tabiatda sodir buladigan favkulodda xodisalar (zilzila, sel, vulkon otishlari, dovullar, tog kulashlari, surilmalar va b. ) shular jumlasidandir. Ilmiy adabiyotlarda ustivor yunalishdagi muammolar soni 8-10 ta kichik muammolarni xam xisoblaganda ularning soni 40 dan oshadi.

Global muammolarni mazmuniga kura kuyidagi guruxlarga ajratish mumkin: 1. «Universal» xususiyatga ega bulgan muammolar. 2. Tabiiy-iktisodiy xususiyatga ega bulgan muammolar. 3. Ijtimoiy xususiyatga ega bulgan muammolar. 4. Aralash xususiyatga ega bulgan muammolar. Muammolarni oldindan ruyobga chikkan «eski» va «yangi» muammolarga guruxlashtirish mumkin. Muammolar dolzarblik darajasiga kura urnini uzgartirib turishi xam mumkin. Masalan, 20 asrning urtalarida uchinchi jaxon urishining oldini olish eng muxim muammo xisoblangan bulsa, endilikda ekalogik va demagrafik muammolar birinchi uringa chikib oldi.

 Ayni paytda global muammolarning kuyidagi asosiy turlari darsliklarda yoritilmokda va matbuotda keng muxokama kilinmokda: ekalogik, demagrafik, ozik-ovkat, tinchlik va kurolsizlanish, rivojlanayotgan mamlakatlarning kolokligini tugatish, energetik va xom ashyo, dunyo okeanidan foydalanish, kosmosni tinchlik maksadiga xizmat kildirish. 

4.