Dunyoda tabiiy ekotizimlarning xilma-xilligini va barqarorligini saqlash eng muhim ahamiyatga EGA muammolardan biri hisoblanadi

Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti 5A630102 Ekologiya yo’nalishi bitiruvchisi Baxtiyorova Zeboning «Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o’zgarishiga ekologik omillarning ta’siri» mavzusida yozilgan magistrlik dissertatsiya ishiga

FIKR

Dunyoda tabiiy ekotizimlarning xilma-xilligini va barqarorligini saqlash eng muhim ahamiyatga ega muammolardan biri hisoblanadi.Hozirgi vaqtda tabiiy assotsatsiyalarni himoya qilish, foydali hayvonlardan oqilona foydalanishning ilmiy asoslarini ichlab chiqish, transmissiv kasalliklar tashuvchilari va zararkunanda turlari bilan qarshi kurash tizimini ratsionalizatsiya qilish muhim ahamiyat kasb etadi.

5A630102 Ekologiya yo’nalishi bitiruvchisi Baxtiyorova Zeboning magistrlik dissertatsiyasi shu masalalarga bag’ishlangan bo’lib, unda Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o'zgarishiga ekologik omillarning ta'sirini o'rganish haqida so’z ketadi.

Tadqiqotning asosiy maqsadi Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o'zgarishiga ekologik omillarning ta'sirini o'rganish hisoblanadi. Magistrlik dissertatsiyasida Qoraqalpog’iston hududida yashovchi kemiruvchilar va ularning turlari, populyatsiyasi, son dinamikasi, ekologik omillarning ta’siri natijasida yuzga kelgan o’zgarishlar haqida ma’lumot keltirilgan.

Muallif tomonidan Uy sichqoni (Mus musculus), Yassi tishli kalamush (Nisokia Gray,1823), Katta qumsichqoni (Rhombomys opimus Lichtenstein,1823), va boshqa bir-nechta kemiruvchilar bioekologiyasiga ta’rif bergan. Ularning tabiatdagi o’rni haqida ma’lumotlar keltirgan. Albatta bu dissertatsiya mashaqqatli mehnatlari va tinimsiz izlanishlar natijasida yuzaga kelgan.

Dissertatsiya materiallarini sanitariya-epidemiologik va veterinar sohalarida, tabiatni muhofaza qilish ishlarida,Yuqori va o’rta maxsus ta’lim dargohlarining zoologiya, ekologiy darslarida foydalanish mumkin.Tadqiqot natijalari Janubiy Orolbo’yi mintaqasining bioxilma-xilligini o'rganishga o'z hissasini qo’shadi.

Dissertatsiya 75 bet komputer tekstida yozilgan bo’lib, u kirish 3 bob,xulosa va 100 dan ortiq adabiyotlar tizimidan iborat.Muallif ilmiy-tadqiqot ishida umumiy qabul qilingan ekologik, zoologik metodlardan foydalangan.

Umumiy olganda dissertant Baxtiyorova Zebo «Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o’zgarishiga ekologik omillarning ta’siri» mavzusida yozilgan magistrlik dissertatsiya ishi O’zbekiston Respublikasi Yuqori va O’rta Maxsus Ta’lim vazirligining talablariga to’liq javob beradi va uni Davlat Attestatsiyasi Komissiyasiga baholashga taklif qilaman.

Ilmiy rahbar:

O’zR IA QQB Tabiiy Fanlar Ilmiy-Tadqiqot instituti

“Hayvonlar ekologiyasi” labaratoriyasi boshlig’i, b.f.(PhD) dok. G.N.Utemuratova

Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti 5A630102 Ekologiya yo’nalishi bitiruvchisi Baxtiyorova Zeboning «Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o’zgarishiga ekologik omillarning ta’siri» mavzusida yozilgan magistrlik dissertatsiya ishiga

FIKR

Insoniyat jamiyati rivojlanishining hozirgi bosqichidagi muhim ekologik muammoni - biologik xilma-xillikni saqlash muammosi va davriy ravishda paydo bo'layotgan tabiiy ofatlar (bo'ronlar, yong'inlar) sharoitida tabiiy ekotizimlarning barqarorligi bilan bog'liq va boshqalar.). Tabiiy ofatlar ekotizimlar va umuman sayyoramiz biosferasi dinamikasida jiddiy o'zgarishlarni amalga oshirmoqda, bu tabiiy komplekslar barqarorligining sezilarli pasayishiga va pirovardida bioxilma-xillikning pasayishiga olib kelishi mumkin.

Ekologiya yo’nalishi bitiruvchi magistranti Baxtiyorova Zebo magistrlik dissertatsiya ishi yuqorida aytib o’tilgan Qoraqalpog’iston sharoitidagi kemiruvchilarning ekologik holatiga bag’ishlangan.

Muallif tomonidan Uy sichqoni (Mus musculus), Yassi tishli kalamush (Nisokia Gray,1823), Katta qumsichqoni (Rhombomys opimus Lichtenstein,1823), va boshqa bir-nechta kemiruvchilar bioekologiyasiga ta’rif bergan. Ularning tabiatdagi o’rni haqida ma’lumotlar keltirgan.

Dissertatsiyaning ilmiy yangiligi Janubiy Orolbo’yi ekologik sharoitlarida sichqonsimon kemiruvchilar model turlarining biotopik tarqalishi, ularning qishloq xo’jaligiga keltiradigan zarari, trofik zanjirdagi ro’li, kemiruvchilar populyatsiyasiga ekologik omillar ta'sirlarini tahlil qilish natijasida ularning indikatorlik xususiyatlari baholangan.

Bu odatda Baxtiyorova Zeboning mashaqqatli mehnatlari va tinimsiz izlanishlar natijasida yuzaga kelgan. Muallif ishni yozishda yurtimizning va chet-el adabiyotlaridan unumli foydalangan va o’zining olgan ma’lumotlarini qo’shib magistrlik dissertatsiyasini yozgan.

Odatta ish bo’lgan joyda kamchiliklar bo’lishi tabiiy. Masalan, dissertatsiyada ayrim grammatik xatolar uchraydi. Ammo bu dissertatsiyaning mazmuni va ko’lamiga ta’sir etmaydi.

5A630102-Ekologiya yo’nalishining birituvchisi Baxtiyorova Zeboning «Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o’zgarishiga ekologik omillarning ta’siri» mavzusida yozilgan magistrlik dissertatsiya ishi O’zbekiston Respublikasi Yuqori va O’rta Maxsus Ta’lim vazirligining talablariga to’liq javob beradi va uni Davlat Attestatsiyasi Komissiyasiga baholashga taklif qilaman.

O’zR IA QQB Tabiiy Fanlar

Ilmiy-Tadqiqot instituti

direktor o’rinbosari

Biologiya fanlari doktori, professor S.M. Mambetullayeva

Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti 5A630102 Ekologiya yo’nalishi bitiruvchisi Baxtiyorova Zeboning «Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o’zgarishiga ekologik omillarning ta’siri» mavzusida yozilgan magistrlik dissertatsiya ishiga

FIKR

Kemiruvchilarning morfo-fiziologik va ekologik xossalari ularning tashqi muhitning har- xil omillarga moslashishga imkoniyat beradi. Ko'pchilik turlari sonini tez qayta tiklash imkoniyatiga ega bo’lib, sut emizuvchilarda juda yuqori bosqichga erishishi mumkin. Bu faqatgina moslashish imkoniyatining kengligini emas, intensiv ko'payishi bilan ham bog’liq.

Ekologiya yo’nalishi bitiruvchi magistranti Baxtiyorova Zebo magistrlik dissertatsiya ishi yuqorida aytib o’tilgan Qoraqalpog’iston sharoitidagi kemiruvchilarning ekologik holatiga bag’ishlangan.

Dissertatsiya kirish, 3 bob, xulosa va 100 dan ortiq adabiyotlar tizimidan iborat.Muallif ilmiy-tadqiqot ishida umumiy qabul qilingan ekologik, zoologik metodlardan foydalangan.Ishning birinchi bobida Janubiy Orolbo’yi muhiti-kemiruvchilarning yashash muhiti haqida ma’lumotlar keltirgan.Kemiruvchilarning yashash tarzi va moslashuvchanligi haqida aytib o’tgan.

3-bobda Muallifning o’zi olib borgan tadqiqotlari natijalari bayon etilgan va Qoraqalpog’iston sharoitiga fizik –geografik tavsif berilgan. Unda bu hududning iqlimi, tuprog’i, o’simlik va hayvonot olami haqida ma’lumotlar berilgan.Bundan tashqari Kemiruvchilar populyatsiyasi son dinamikasida trofik aloqalarning ro’liga alohida yondashgan.

Muallif tomonidan Uy sichqoni (Mus musculus), Yassi tishli kalamush (Nisokia Gray,1823), Katta qumsichqoni (Rhombomys opimus Lichtenstein,1823), va boshqa bir-nechta kemiruvchilar bioekologiyasiga ta’rif bergan. Ularning tabiatdagi o’rni haqida ma’lumotlar keltirgan. Albatta bu dissertatsiya mashaqqatli mehnatlari va tinimsiz izlanishlar natijasida yuzaga kelgan.

Magistrant dissertatsiyani yozishda adabiy ma’lumotlardan to’g’ri foydalana olgan va o’zining olgan natijalarini umumlashtirib yaxshi dissertatsiya yozgan. Albatta bu muallifning birinchi ilmiy ishi bo’lgani uchun ham unda kamchiliklar bo’lishi tabiiy. Masalan, dissertatsiyada ayrim grammarik xatolar uchraydi.Ammo bu dissertatsiyaning mazmuniga xech qanday salbiy ta’sir ko’rsata olmaydi.

5A630102-Ekologiya yo’nalishining birituvchisi Baxtiyorova Zeboning «Qoraqalpog’iston sharoitida kemiruvchilar populyatsiyasi dinamikasining o’zgarishiga ekologik omillarning ta’siri» mavzusida yozilgan magistrlik dissertatsiya ishi O’zbekiston Respublikasi Yuqori va O’rta Maxsus Ta’lim vazirligining talablariga to’liq javob beradi va uni Davlat Attestatsiyasi Komissiyasiga baholashga taklif qilaman.

NMPI Zoologiya, odam morfofiziologiyasi

va uni o’qitish metodikasi kafedrasining mudiri.

Biologiya fanlari falsafa doktori(Phd) U.Q.Qudaybergenova