Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

4) Jo’nalish kelishigi –maxsus shakli –ga. Tovush o’zgarishiga uchragan shakli –ka, -qa terakka, pichoqqa. O’g’uz lahjasidagi varianti –a, -ya Bolama o’xshaydi nolishing sani. Man bir guli ro’yoya oshiq bo’lmisham. Eskirgan va shevalardagi shakli –g’a xonag’a kiring. Faqat o’g’uz lahjasidagi shakli –na Go’zal yorim Shohsanamning to’yina.

Jo’nalish kelishigi q-chasi g’ tovushi bilan tugagan so’zlarga qo’shilganda –qa tarzida talaffuz qilinsa ham –ga yoziladi: boqqa emas bog’ga

5) O’rin-payt kelishigi – maxsus shakli –da. O’rin-joy otlariga qo’shilib qayerda so’rog’iga javob bo’ladi va hokim qismda ifodalangan harakatning o’rnini bildiradi. Maktabda o’qiyman.

6) Chiqish kelishigi – maxsus shakli –dan. Tarixiy shakli –din Jondin seni ko’p sevarmen.
Kelishiklar ma’nodoshligi – ma’nodoshlik kelishiklararo, kelishik va ko’makchi orasida kuzatiladi.

1)-ning bilan –dan: mehmonlardan biri – mehmonlarning biri.

2) –ni bilan –ga, -dan, -da: gapingizni(ga) tushunmadim, nonni (dan) oling, shaharni (da) kezmoq

3) -ga bilan -dan: kelganiga(dan) xursandman.

Kelishik shaklining noto’g’ri qo’llanishi uslubiy g’alizlikni keltirib chiqaradi: Bu Salimnigina emas, mening ham kamchiligim. Bu gapda tushum kelishigi noto’g’ri qo’llangan. Yoki o’rin-payt o’rnida jo’nalishni, tushum o’rnida qaratqichni qo’llab bo’lmaydi.

Qaratqichni ot+ot shaklida bo’ladi: maktabning(ot) hovlisi(ot)

Tushum ot+fe’l shaklida bo’ladi: kitobni(nima) o’qimoq(nima qilmoq)

Qaratqich va tushum kelishigi shaklidagi ismlardan boshqa barchasi kesim vazifasida kela oladi.

Qaratqich, tushum, jo’nalish, o’rin-payt kelishiklari belgisiz qo’llana oladi.

Qaratqich, tushum, jo’nalish kelishiklari qisqargan shaklda ishlatiladi.

Chiqish, jo’nalish, o’rin-payt kelishiklari ravish, modal so’zlar tarkibida yaxlitlanib qoladi: birga, tezda, chindan, to’satdan, birdaniga, yoppasiga, jo’rttaga, kunda, haqiqatdan, birinchidan.

Qadimgi tilimizda –in degan vosita kelishigi ham bo`lgan Eligin tutdi(qo`li bilan ushladi)