Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

O‘ZBEK ТILI LEKSIKASINING

BOYISH MANBALARI (II qism)

O‘zbek tili leksikasi bir qancha manbalar asosida boyib, rivojlanib boradi. Ularni, eng avvalo, ikki katta guruhga ajratish mumkin:

1) o‘z ichki imkoniyatlari asosida – ichki manba;

2) boshqa tillardan so‘z olish asosida – tashqi manba.

1. O‘zbek tili leksikasining ichki manba bilan boyib borish imkoniyatlari juda kengdir.

a) ilgari qo‘llanilib, keyin iste’moldan chiqib ketgan so‘zlardan yangi tushunchalarni ifodalash uchun foydalanish: vazir, hokim, viloyat, shirkat, noib, tuman kabi;

b) yasovchi qo‘shimchalar yordamida yangi so‘z yasash: uyali telefon, omonatchi, pudratchi, bojxona, auditchi (auditor), dizaynchi (dizayner) va boshqalar;

d) dialektal so‘zlarni faollashtirish: mengzamoq (Xorazm) «o‘xshatmoq», «tenglashtirmoq», «qiyoslamoq» ma’nosida.
2. O‘zbek tili leksikasi tashqi manbalar asosida ham boyib bormoqda.

Olinma so’zlar (o’zlashma so’zlar) – boshqa tillardan o’zbek tiliga kirib o’zlashib qolgan so’zlarga aytiladi: radio, televizor, tramvay, kollej, litsey

So’zlar bir tildan ikkinchi tilga xalqlar o’rtasidagi siyosiy, ijtimoiy, madaniy va boshqa aloqalar natijasida o’zlashadi. Bularning hammasi o‘zbek tili leksik imkoniyatlarini kengaytirib, boyitmoqda. Тojik tilidan so‘z o‘tish natijasida qo‘shma va juft so‘zlar paydo bo‘lgan. Bosh (pana), qon (xo‘r), qo‘sh (nay), shirin (so‘z), yalang (bosh), qahr-g‘azab, to‘y-tomosha, sog‘-salomat, achchiq-chuchuk.