Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq



Download 0,89 Mb.
bet90/249
Sana08.07.2021
Hajmi0,89 Mb.
#112874
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   249
Bog'liq
Ma‘ruzalar matni ona tili

8.Shakl­ko`rinish sifati: dumaloq, yassi, uzunchoq, cho`zinchoq, qiyshiq, to`garak, do`ng, tekis, do`mboq, do`ndiq, qabariq, botiq, jingalak, jikkak, lo`nda, lo`ppi, miqti, silliq, g`adir­budir, egri, adil (qomat), naysimon, sharsimon;

Sifatni lug`aviy ma’no turiga ajratish nisbiy. Ma’no ko`chishi natijasida ma’no turi ham o`zgaradi: achchiq gap (maza­ta’m emas, xil­xususiyat), qizil so`z (rang­tus emas, xil­xususiyat).


Sifat darajalari: Belgining ortiq yoki kamlik jihatidan farqlanishi sifat darajalari, ana shunday ma’no ifodalovchi shakllar (daraja qo’shimchalari) esa daraja shakli deyiladi. Sifatning quyidagi daraja shakllari bor:
I.Oddiy daraja – belgining odatdagi me’yorda ekanligini bildiradi va boshqa darajalar uchun asos bo’lib xizmat qiluvchi shaklidir: qizil, shirin, nordon.
II.Orttirma daraja – belgining me’yordan ortiq ekanini bildiradi. Quyidagi yo`llar bilan hosil qilinadi:

1) oddiy daraja shaklidagi sifat oldidan eng, tim, jiqqa, liq, to`q, g`oyat, nihoyatda, juda, rosa, zap, bag`oyat, hammadan so`zlarini qo`shish bilan: juda qiziq, eng katta;

2) oddiy daraja shaklidagi sifatning birinchi bo`g`inini ajratib (ba’zan tovush o`zgarishi mumkin) juftlash yo`li bilan: bus-butun, kap-katta, yam-yashil, sip-silliq, to`ppa-to`g`ri, tep-tekis; (Bunday sifatlarda urg’u 1-bo’g’inda bo’ladi )

3) urg`u berish bilan: qaaari, maayda, uzuun;

4) ayrim sifatlarni chiqish kelishigida juftlash bilan: kattadan katta, shirindan shirin, azizdan aziz.

5) sifatlar aynan bir shaklda takrorlanishi mumkin: baland- baland binolar


III.Qiyosiy daraja – belgining me’yordan biroz kam ekanligini qiyosan ifodalaydi. Maxsus shakli – roq: Nomus jondan ham qimmatliroq (F.Shiller).
IV.Ozaytirma daraja – belgining me’yordan kam ekanligini bildiradi. Quyidagi yo`llar bilan hosil qilinadi: 1) oddiy daraja shaklidagi sifat oldidan sal, biroz, xiyla, picha, uncha, u qadar, birmuncha, nim so`zlarini qo`shish bilan; 2) -(i)sh, -(i)mtir shakllarini qo`shish bilan: qoramtir, ko`kish, ko`kimtir.

Uslubiy belgilari. -(i)sh, -(i)mtir shakllari faqat rang-tus bildiruvchi sifatlarni darajalab ko`rsatadi. Hatto rang-tus sifatlarining ham barchasiga qo`shila olmaydi: qora, ko`k, yashil va boshqalar.

Imlosi. Sifat oldidan qo`shilib, daraja hosil qilishda ishtirok etadigan sal, biroz, xiyla, picha, uncha, u qadar, birmuncha, eng, tim, jiqqa, liq, to`q, g`oyat, nihoyatda, juda, rosa, zap, bag`oyat, hammadan so`zlari doimo keyingi so`zdan ajratib yoziladi: biroz kichik, juda uzun bundan mustasno. Fors-tojik tilidan o`zlashgan bu so`z keyingi so`zga qo`shilib yoziladi: nimpushti, nimyashil.

O`rin va paytga bog`liq belgini bildiruvchi sifat darajalanmaydi.



Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   249




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish