Dunyo okeani suv va uning inson hayotidagi ahamiyati Reja

Havo haroratining tobora oshib borishi turli ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarga olib kelishi mumkilii mutaxasislar tomonidan asoslanmoqda.

• Havo haroratining tobora oshib borishi turli ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarga olib kelishi mumkilii mutaxasislar tomonidan asoslanmoqda.
• Havo harorati kõtarilishining oqibatlari. Dunyo miqyosida havo haroratining 1-2 darajaga kõtarilishioqibatida K.Ikoban va N.YU.Kondrasheva (1992 y.)ning tasdiqlashicha, Yevropada Arktika kontinentaltundraning tõliği bilan yõqolishi, Osiyoda uning janubiy chegarasi sezirarli darajada shimolda tomon surilishi kutilmoqda. Shu bilan birga tayga mintaqasining shimoliy chegarasi 60-650 shimoliy kenglik orasida joylashishi taxmin qilinmoqda. Hozirgi ignabargli õrmonlarning janubiy qismi aralash õrmonlar bilan qoplanadi. Havo harorati 20 ga ortganda aralsh õrmonlar shimol tomon, Rossiya tekisligining õrmon-dasht mintaqasi shimol va sharqtomon sezirlarli darajada suriladi.
• Bashoratlashtirish natijalaridaga kõra tundra va õrmontundraning maydonlari eng kõp qosqarishi kutilmoqda. Ignabargli õrmonlar egallagan maydon uchun bu õzgarishmos ravishda 2,5-3 martaga tõğri keladi. Aralash va keng bargli õrmonlarning maydoni harorat õrtacha 10 ga ortganda mos ravishda 2-4 baravar kõpayadi. Shuni qayt qilish kerakki, Yevrosiyoda chõllashish jarayonlari yuz bermasligi mumkin.
• Havo haroratining õzgarishi asosan Shimoliy va Janubiy qutblarga yaqin bõlgan Artika va Antarktika, shuningdek mõ’tadil mintaqaning shimoliy qismiga kõproq ta’sir kõrsatishi tahmin qilinmoqda, ekvatorial va tropik mintaqalarda bu õzgarishlar unchalik sezirmaydi. Õrta Osiyo hududida qishta harorat 10, yozda 0,5-10 ga õzgarishi mumkinligi bashorat qilinmoqda.

Dunyo miqyosida iqlim isishining ilk bosqichida (2000 y.) Shimoliy Amerika, Yevropa va Osiyodagi daryolar suv oqimi miqdorining kamayish ehtimoli bor. Janubiy regionlarda(Afrika, Janubiy Amerika, Avstraliya) havo harorati yuqori kõtarilmay, yoğin miqdorining sezilarli oshishi kutilmoqda.

• Dunyo miqyosida iqlimning isib borishi natijasida daryolarning suv oqimi, ayniqsa, Yevropa va Afrikada ortadi. Umuman olganda iqlim miqdori õrtacha 10 foizga kõpayadi.
• Dunyo okeani sathining kõtarilishi kutilmoqda. Dunyo okeni sathining kõtarilishi havo haroratining ortib borishi bilan bevosita boğliq. Dunyo okeani sathining kõtarilishida ikki jarayonni- okean suvining issiqlik ta’sirida kengayishi va quruqlikdagi muzliklarning erishini e’tiborga olish zarur. Havo haroratining ortib boorish natijasida okean sathining kõtarilishi tõğrisida turlicha fikrlar mavjud. M.I. Budiko va boshq. (1992 y.) larning takidlashicha, keyingi 100 yil mobaynida okean sathi yiliga 1,2 mm dan kõtarilib bordi. G.O.Golitsin, G.A.Makbeyn (1992 y.) ning malumotlariga kõra, XX asr davomida okea sathi õrtacha 17,5 sm ga kõtarilgan. Uning yarmi muzliklarning erishi, shuningdek okean suvlarining issiqlikdan kengayishi tufayli yuz bergan. Ularning takidlashicha, XXI saning õrtalarida okean sathi 30-100sm ga kõtarilishi mukin.
• Atrof muxitni muhofaza qilish bõyicha Amerika agentligining bashoratiga kõra 2100 yilga kelib dunyo okeanining sathi 1,4-2,2 m ga kõtarilishi taxmin qilinmoqda. Albatta, maskur balandlikka qadar okean sathining kõtarilishi quruqlikning katta qismini suv bosishiga olib keladi. Ayniqsa okeanlarga quyiladigan yirik daryolarning deltalaridagi sholi plantatsiyalarini suv bosadi (Bangladesh, Filippin, Endoneyziya). Yevropada Niderlandiya, Daniya va boshqa dengiz bõyidagi pasttekisliklarda joylashgan mammlakatlarning hududlari suv ostida qolishi extimoli bor. Yirik shaxarlar-N’yu-Orlean, Qohira, Shanhay, Tokio va boshqalar suv bosishidan juddiy zarar kõradi.
• Havo haroratining kõtarilish natijasida Artktika muzliklarining materik qirğoqlari yaqinidagi qismlari, Grelandiya oroli mizliklar, Antarktika materik muzligi ma’lum miqdorda erishi bashorat qilinmoqda.