Дунё океани деб нимага айтилади?

Цунами деб нимага айтилади?

Даҳшатли тўлқинлардан бири цунами (японча қўлтиқдаги тулқин) бўлиб, океан тубларидаги зилзила ва вулкан отилиши натижасида ҳосил бўлади. Кучли цунами соатига 500 - 700км тезликда тарқалувчи, баландлиги 20 - 30 м дан ортиқ бўлган тўлқинлар ҳосил қилади. Кракатау (1883 й.) отилганда цунами баландлиги 36 метрли тўлқин билан қирғоқларни вайрон қилган

22. 
    Соҳилбўйи оқимлари ва турлари?
    

Уринма тўлқинлар қирғоққа ўткир бурчак остида таъсир этса соҳилбўйи оқимлари вужудга келади. Бундай оқимлар тўлқинларнинг қирғоқни емиришидан ҳосил бўлган ва қуруқлик сув оқимлари келтирган материалларни соҳил бўйлаб ташийди. Соҳилбўйи оқимларининг тезлиги ва чуқурлиги шамол кучига ва тўлқин амплитудасига боғлиқ. Ҳавза тўлқинлари қирғоққа нисбатан тик урилганда тўлқинланиш натижасида қирғоқ томон келтирилаётган сув массаси қарама-қарши йўналишда денгиз туби бўйлаб ҳаракат қилувчи қайтув оқимларини вужудга келтиради. Бундай оқимлар денгиз туби нотекис бўлганда маълум ўзанларга бирлашиши ва бунда уларнинг тезлиги тўлқин тезлигидан бир неча марта ортиқ бўлиши мумкин. Қайтув оқимлари денгиз суви сатҳининг Ой ва Қуёш тортиш кучининг таъсиридаги даврий кўтарилиши (прилив) натижасида ҳам вужудга келади.

23. 
    Океанлардаги турбид оқимлар қандай ҳосил бўлади?
    

Турбид оқимлари (инглизча – «турбид» – лойқа; синоними – суспензион оқимлар, зич оқимлар) биринчи марта голландиялик олим Кюнен томонидан асосланган бўлиб, лойқа сувнинг юқори зичлиги туфайли нишаблик юзаси бўйлаб пастга оқувчи гравитацион оқимлар кўзда тутилади. Турбид оқимларининг асосий қисми материк ёнбағрида вужудга келади. Улар океанларнинг чўкинди тўпланиш жараёнларида етакчи аҳамиятга эга. Материк ёнбағирларида чўкинди тўпланиш тезлиги юқори бўлганлиги сабабли чўкинди терриген зарралари орасида катта ҳажмда сув сақланиб қолади. Бу эса, уларнинг флюидаллик хусусиятини таъминлайди. Шунинг учун ҳам нишаблик бир неча градусдан бошлаб ҳали зичлашиб улгурмаган чўкинди массаси мувозанатни бузувчи бирламчи туртки асосида оқабошлайди. Бундай туртки бўлиб зилзилалар саналиши мумкин.Қотиб улгурмаган чўкинди материаллар оқабошлаши билан атрофдаги сув массаларини ҳам қамраб олаборади. Бу эса, оқим қовушоқлигининг пасайишига ва тезлигининг ортиб боришига олиб келади. Қиялик юзаси бўйлаб пастга оқаётган турбид оқими тезлик, турбулентлик ва чегаравий қаршиликнинг оптимал қийматларига эга бўлади. Бу қийматларнинг пасайиши, кўп миқдорда чўкинди материалларнинг муаллақ ҳолда кўчирилишини чегаралайди. Уларнинг ортиши эса, лойқа оқимнинг устки сув қатламлари билан аралашиб, тарқаб кетишига олиб келади.Турбид оқимлари дастлаб қия юзада яхлит ҳолда оқади ва кейинчалик маълум ўзанларга бирлашади. Йирик ўлчамдаги терри­ген материаллар оқимнинг бошида ва остки юзасида тўпланади. Оқимнинг устки юзасида ва охирида дисперс материаллар шлейфи ҳосил бўлади. Турбид оқимларида йирик терриген материалларнинг кўчирилиши ўзан тубини емирилишга олиб келади. Бу жараён континент ёнбағрида кўплаб каньонларнинг ривожланишини таъминлайди. Ҳақиқатан ҳам ҳозирги замон континент ёнбағирларида жуда кўп шундай каньонлар кузатилади. Уларнинг баъзилари қуруқлик дарёларининг денгиз шельфи бўйлаб ўтган давоми билан узвий алоқадор. Турбид оқимлари каньонлардан абиссал текисликка чиққанидан сўнг, ички ва ташқи қаршиликлар туфайли, уларнинг ҳаракат импульси пасайиб боради. Натижада турбид оқимларининг ҳаракат тезлиги ва турбулентлиги сусаяди, ташиб келтирган терриген зарралари чўкиш тезлиги қонунлари бўйича чўка бошлайди.

24.