Дуне динлари тарихи укув кулланма



Download 5,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/143
Sana13.05.2022
Hajmi5,73 Mb.
#603311
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   143
Bog'liq
Dunyo dinlari tarixi

куяман) 
деб 
номланади. 
Диний 
таълимотга 
кура, 
рухоний 
буладиган 
шахснинг бошига епископ кул теккизганидан кейин, у “Мукаддас 
Рух” нинг алохида мархамати билан одамлар уРтасиДаги 
воситачилик килиш хусусиятига эга булади. Шундан сунг мазкур 
инсон худди Исога унинг хаворийлари хизмат килганидек уз 
зиммасига Худо ва одамлар орасида воситачи булиб хизмат 
килиш мажбуриятини олади. Маълумки, христианлик динида 
рухонийлик унвонлари - дьякон, пресвитер, епископ каби уч 
турли даражага эга.
Дьякон (юнон.
хизматчи) - христиан черковидаги энг куйи 
рухонийлик 
даражаси. 
У 
маросимларда 
епископ 
ва 
пресвитерларга ёрдамчилик килиш билан шугулланади.
Пресвитер 
(лот.
оксокол) 
-
христиан 
рухонийлар 
иерархиясида юкори даражага эга рухоний. ^адимда епископлар 
хам шундай ном билан аталган. Жамоа тарафидан сайлаб
129


Куйилувчи рухоний булиб, даставвал, у пастор билан биргаликда 
диний маросимларга рахбарлик килган.
Епископ
(
юнон.
назоратчи) 
-
христианликдаги 
олий 
даражадаги рухонийлик унвони. Католик эътикодига кура 
епископлар 
хдворий 
Павелнинг 
издошлари 
хисобланади. 
Шунингдек, епископ узи миро мойини тайёрлаш, рухонийлик 
даражасини бериш, хдмда диний маросимларни бошкариш 
Хукукига эга.
Никох маросими. Христианликда келин ва куёвларнинг 
узаро хохишлари асосида келгуси хаётларида эр-хотин булиб 
бирга яшашларини таъминлаш учун амалга ошириладиган сирли 
маросим. Никохда хам сирлилик бор, эркин тарзда рухоний ва 
черков хузурида эр ва аёл тарафидан оилага садокатли булишга 
ваъда берилади. Уларнинг оилаларига Исонинг рухи бирлашиб 
кетишига ок фотиха берилади ва улардан соф эътикодли 
христиан болалар тугилиши ва тарбияланиши Худодан суралади.
Ушбу маросим XVI асрда пайдо булган. Католик йуналишига 
кура, никох Исо ва черков орасидаги узвий боглик рухий 
муносабатнинг бир куринишидир ва шунинг учун хам мукаддас 
маросим саналади. Бир маросим сифатида никох, икки киши 
орасидаги ахдлашувнинг черков томонидан мукаддас деб 
билиниши ва бу жуфтликнинг черковда мукаддас бир богич 
билан богланишидир. Никох Худо томонидан юзага келтирилган 
бир жамланиш булгани учун, кадим-кадимдан мукаддас деб 
билинган. Худонинг узи одамларнинг никох иттифокини химоя 
килади.
Черковнинг таъкидлашича, никохда асосий нарса хукукий 
ёки иктисодий эмас, балки ахлокий жихатдир. Айни пайтда, бу 
ахлокий жихат, диний жихат билан айнан бир нарсадир. Шунинг 
учун хам никох маросимини утказмай туриб, чинакам ахлокий, 
оилавий муносабатларнинг булиши мумкин эмас. Черковда 
утказилган 
никох 
христиан 
оиласининг 
конуний 
асоси 
Хисобланади. Шу боис, уни бузишлик мумкин эмас деб 
уктирилади.
Юкорида кайд этилганидек, бу маросим христианликнинг 
турли йуналишларида турлича шаклда амалга оширилади. У 
православликнинг хам асосини ташкил этади. Факат уларнинг
130


бажарилишида католиклар билан православлар орасида баъзи 
фарклар бор.
Рождество 
-
Исонинг 
тугилиши 
муносабати 
билан 
утказилувчи, христианлик динидаги энг мух,им байрамлардан 
биридир. Католик, протестант ва православ йуналишларига кура, 
янги таквим хисоби буйича (Григорян йил х,исоби буйича) 25 
декабрда нишонланади. Рус православ черковларида эса, эски 
таквим (Юлиан) йил х,исоби буйича 7 январда нишонланади.
Дастлабки даврда “Рождество” ва “Худонинг зох,ир булиши” 
байрамлари бир-бирига мос келган. Байрам кунларини танлаш 
черков анъаналари буйича “Илох,ий хушхабар” байрами (Юлиан 
таквими хисобида 25 март куни) билан алокадорлик асосида ва 
ундан кейинги туккиз ой ичидан танлаб олинган. Маълумки, 
ях,удийлик 
буйича 
“Ханукка”, 
римликлар 
х,исобида 
эса 
“Сатурнали”, Рим империясида Митра худосининг тугилган куни 
нишонланади. Христианликкача булган нормалар Халоскорнинг 
горда таваллуд топиши, унинг болалиги, узга нарсалар билан 
муносабати, Сулаймон (Саломон) хдкидаги, Вифлеем юлдузлари 
хдкидаги апокрифлар х,икояларида ва халк огзаки ижодида 
намоён булади. КаДИМ| и даврга оид кабр тошларидан бирида 
шунга тегишли сурат сакланиб колган.
Православ йуналишида Рождество Пасхадан кейинги уринда 
турувчи мух,им байрам х,исобланади, католик йуналишида эса 
йиллик 
энг 
асосий 
байрам 
сифатида 
нишонланади. 
Православликда Рождество байрами кирк кунлик Постдан аввал 
утказилади. Махсус ва катьий тартиб асосида, бу маросим 
осмонда биринчи юлдуз пайдо булгунча бажарилади. Бу коида 
“сочельник” 
деб 
номланади. 

асрда 
Анатолий 
Константинопольский, VII асрда Андрей Иерусалимский, VIII 
асрда Иоанн Дамаскийлар тарафидан бу байрамда ижро 
этиладиган Рождество куйи х,ам яратилган.
Агар Рождество шанба ёки якшанба кунига тугри келса 
Иоанн Злотоуст ёки Буюк Василий литургиялари бажарилади. 
Рождестводан чукинтиришга кадар булган вакт рус халки 
анъаналарига кура “святка” деб аталади. Улар бу вактда ёвуз 
кучлар кезиб юради деб х,исоблайдилар.
131


Оддий халк эътикодига кура, агар Рождество куни кор ёгса, 
ёки кун иссик булса, киров булса дон мул булади. Осмон 
юлдузли булса нухот мул булади. Бурон асал мул булишини 
англатади. Рождество агар 31 кунлик ойларга тугри келса, 
хосилдорлик яхши булмайди, деб хисобланади. Бундан ташкари 
Рождество куни бичиш-тикиш ишларини бажариш мумкин эмас. 
Бу иш бажарилса болалар кузи ожиз тугилиши мумкин, деган 
эътикод мавжуд. Букри болалар тугилмаслиги учун шу куни 
тукувчилик килинмайди. Эрталабки нонуштада сув ичилмайди. 
Рождество куни никох, тузилмайди.
Христиан таълимотига кура, рождество куни уч махал (куёш 
чикаётганда, эрталаб ва кундузи) ибодат килинади. Рождество 
белгиси яширин булиб эътикодли инсоннинг калбида булади. XII 
асрдан бошлаб католик ибодатхоналарида Исонинг чакалок 
киёфасидаги болалар ибодати намойиш килина бошлаган. Унинг 
тугилган куни (яъни Рождествода) инсонлар учун куткарувчи ва 
абадий хаёт эшиклари очилади, деб эътикод килинади.
Католикларда рождество пости “адвент” деб аталади. У авлиё 
Андрей кунидан кейинги биринчи якшанбада — 30 ноябрда 
бошланади. Байрам ярим тундаги, эрталабки ва кундузги уч 
ибодат билан нишонланади ва Исо Масихнинг Ота-Худонинг 
куксидан, Биби Марямнинг корнидан, диндорнинг кунглида 
рамзий маънода тугилишини англатади. Уша куни таъзим килиш 
учун 
эхромларда 
гудак 
Исонинг 
хайкалчаси 
куйилган 
беланчаклар урнатилади.
Рождество оилавий байрам булиб, бу кунда факат махсус 
таомларгина 
дастурхонга 
тортилади. 
Булар 
балик, 
мева, 
сабзавотлар ва ширинликлар. Осмонда биринчи у нта юлдуз 
пайдо булганда ибодатхоналарда маросимларни бажаришга 
киришадилар. Католиклар учун бажариши шарт булган амаллар: 
рождествонинг биринчи куни дастурхонга гуштли махсулотлар, 
чучка, курка, балик гушти тортилади. Дастурхон бу кунда 
канчалик мул булса, келгуси хаёт шунчалик фаровон булади, деб 
биладилар. Шунингдек, ушбу кунда хамма жойда совгалар 
улашилади.
Черков томонидан Исонинг тугилишини байрам килиш IV 
асрдан бошланган. Черков таълимотига кура, бу байрамни Худо
132


томонидан Исо шарафига багишлаб байрам килиш тавсия 
этилган.
Италияда рождество куни уйларидан эски кийимларни, 
нарсаларни, 
буюмларни 
кучага 
иргитиб 
юборадилар, 
шу 
байрамда хдттоки урушлар тухтатилган. Айрим аразлашиб юрган 
кишилар ярашганлар, беморлар х,олидан хабар олиб, уларга 
совгалар берганлар. Исо инсониятни гунох,идан озод килиш учун 
уз жонини фидо килиш, Ер юзида адолат урнатиш учун тугилган 
деб тасаввур килинади ва унинг тугилган куни байрам килинади.
Пасха. Яхудийлик ва христианлик динларида бир хил 
номланувчи Пасха - христианларда, айникса, катта тантана билан 
утадиган байрамдир. Пасха (кад. яхудийча “Пейсах” - утмок) -
ях,удийлар ва христианларнинг бах,ор байрами.
Кддимда кучманчи сомий 
кабилалари 
Пасхани 
чорва 
молларининг бахорги болалаш вактида байрам килганлар. Бу 
кабилаларнинг 
утроклашиши 
ва 
дехкончилик 
билан 
шугулланиши 
натижасида 
Пасха 
йигим-терим 
байрамига 
айланган.
Пасха 
яхудийларнинг 
йиллик 
байрамлари 
ичида 
энг 
эътиборлисидир. Бу байрам христианларнинг Пасхасидан фаркли 
уларок, яхудийларнинг Мисрдаги Фиръавн куллигидан озодликка 
чикканлари (тахминан мил. ав. 8-аср) муносабати билан 
нишонланади. Яхудийлар Пасхасида кейинчалик мессияни кутиш 
гояси хдм уз ифодасини топади.
Тадкикотчи А.Ранович узининг “Кадимий яхудий дини 
тарихи киссалари” (“Очерки истории древнееврейской религии”) 
номли 
китобида 
бу 
байрамнинг 
келиб 
чикиши, 
унинг 
нишонланиш сабаблари хдкида алохида тухталиб утган. Унинг 
фикрича, дастлаб бу байрам чорвадор-дехконлар томонидан, 
кейинчалик эса Библияга кура, мисрликлар кулидаги кулликдан 
озод булиш шарафига нишонланган.
Мазкур байрам Рус Православ черковида яна “Воскрешение 
Иисуса Христа” деб хам номланади. Католиклар (Гарбий 
христианлик)да пасха 22 
март - 25 апрель оралигида, 
православлар (Шаркий христианлик)да 4 апрель - 8 май 
оралигида нишонланади. Бу байрамни нишонланишининг хдм уз 
сабаби бор. Яхудийлар Пасхани Мисрдаги кулликдан озод
133


булганликлари шарафига байрам килсалар, христианлар Исо 
Масихнинг кайта тирилганини нишонлайдилар.
Христианлик таълимотига кура, бу Исо Масих, улимининг 
учинчи куни содир булган. Маълумки, шанба яхудийлар учун 
мукаддас кун хисобланади. Шанба куни х,еч кандай иш 
килмайдилар, хатто, улик хам 
кумилмайди. 
Христианлик 
таълимотига кура, Исо Масих жума куни кечкурун вафот этган. 
Уни якшанба куни дафн этмокчи булишади. Бир канча аёллар 
Исо Масихнинг кабри олдига ибодат килиш учун келадилар. 
Улар орасида Мария Магдалена исмли аёл хам бор эди. У тош 
устида куриниши чакмокдек ёркин, кийими кордек ок фариштани 
куради. Фаришта аёлларга Исо Масихни кайта тирилгани хакида 
хабар беради. Натижада бу хабар тез орада хамма жойга 
таркайди. Мария Магдалена Рим императори хузурига борганида 
унга кизил рангга буялган тухумни курсатади ва “Исо кайта 
тирилди”, дейди. Шунинг учун христианлар тухумни барча 
тугилишларнинг аввали, деб хисоблайдилар. Шундан бери 
“Пасха” байрамида тухумни буяб, бир-бирига такдим килиш одат 
тусига кирган.
Бу байрамнинг асосий гояси шундаки, Исо Масих улимга 
рози булиш билан уз кавмини гунохлардан саклаб колган, деб 
эътикод киладилар. Бу байрам етти кун давом этади. Яхудий ва 
христианларда Пасха байрамини нишонлаш вакти бир хафтага 
фарк 
килади. 
Яхудийлар 
уни 
христианлардан 
аввал 
нишонлайдилар. Бу христианларнинг хохишига кура, Мазкур 
сана милодий 325 йили Никея шахрида булиб утган биринчи 
бутун олам саборида белгиланган.
Христианликда асосий ибодатлар мажмуаси 

Download 5,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish