Дуне динлари тарихи укув кулланма



Download 5,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet104/143
Sana13.05.2022
Hajmi5,73 Mb.
#603311
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   143
Bog'liq
Dunyo dinlari tarixi

200
Диний байрамларнинг
келиб чикиши тарихи


ривожланиб боришида маросим ва байрамларнинг ахамияти 
бекиёс. Шу уринда диний маросим ва байрамлар хам инсоният 
х д ё т и д а
алохида урин эгаллайди. “Авесто”, “Библия” каби диний 
манбаларда хдмда 
Куръони 
карим 
оятлари 
ва хадиси 
шарифларда диний маросим ва байрамлар тугрисида куплаб 
маълумотлар берилган.
Маълумки, исломда асосан иккита расмий диний байрам 
Рамазон ёки Руза хайити (арабча номи “ийд Рамазон”, “ийд ал- 
фитр”, “ийд ас-сагир”) хижрий Шаввол ойининг 1— 3-кунларида 
ва К^урбон хайити (арабча номи — “ийд ал-адхо”, “ийд ал-кабир”) 
уч кун — Зулхижжа ойининг 10— 13-кунларида мусулмон 
дунёсида кенг нишонланиб келинмокда. “Хайит” — арабча “ийд, 
яъни байрам демакдир.
Р ам азон - хижрий йил хисобининг туккизинчи ойи булиб, 
ислом акидалари буйича бу ойда Аллох Мухаммад алайхис- 
саломга Куръонни вахий кила бошлаган. Шунинг учун хам 
ислом дунёсида Рамазон мукаддас хисобланиб, бу ойда 
мусулмонлар руза тутишади.
Рамазон кишилар учун хидоят ва тугри йул хамда ажрим 
этувчи хужжатлардан иборат Курьон нозил килинган ой экани 
ислом манбаларида зикр этилган.
Рамазон ойида ифторлик килиш одат тусига кириб колган 
маросимлардан хисобланади. Ифторлик маросимини утказмокчи 
булган хонадон сохиби рамазон ойида бирор кунни белгилайди 
ва рузадорларни зиёфатга таклиф этади. Ифторлик маросими 
утказишнинг туб мохияти камбагаллар, бева-бечоралар, етим- 
есирлар корнини туйдиришдан иборат.
Рамазон якунида эса камарий унинчи Шаввол ойининг 
биринчи куни исломнинг катта байрамларидан бири — Руза 
хайити ёки ийд-Рамазон бошланади. Руза хайити арафасида 
кишилар 
бир-бирларига 
мулойимлик 
билан 
муносабатда 
булишлари лозим булади. Эрта тонгданок хамма сидкидилдан 
шундай 
кунларга 
етказгани 
учун 
Аллохга 
шукроналар 
айтадилар. Уз якинлари, кариндош-уруглари, беморлар ва 
карияларни зиёрат киладилар.
201


Ушбу куни хдйит намози укилади. Намозларни адо этиб 
булгандан сунг, кишилар узаро куришиб, бир-бирларини \айит 
байрами билан муборакбод этадилар.
К^урбон хайити Зулх,ижжа ойининг 10-кунида бошланади. 
Бу байрамнинг руза ^айитидан 70 кун утганДан кейин 
нишонланиши Мухдммад пайгамбар томонидан белгиланган. 
Мазкур хдйитда х,ам Руза хдйитидагидек, мусулмонлар жомеъ 
масжидларида куёш чиккандан тахминан 15 дакика утгач, 2 
ракат намоз укишади.
Исломда “К^урбон” сузи бирор жонлик суйиб, уни Аллох,нинг 
йулига багишлаш маъносини билдиради. Иброх,им пайгамбар 
Аллох,нинг синови билан уз угиллаРи Исмоилни худо йулига 
курбонлик килишга киришган пайтида тангри таоло бир кучкор 
юбориб, уни угли урнига курбонлик килишга буюрган.
Шу боис хджга борганлар ва бой-бадавлат мусулмонлар 
зиммасига Курбон хайити кунлари жонлик суйиб, курбонлик 
килишлари лозимлиги белгиланган. Курбонлик гуштидан таом 
тайёрлаган киши узи> оила аъзолари ва кариндош-уруглари 
билан ейиши, сунг уни кушниларига х,ам бериши керак.
М авлуд (мавлуд ан-набий). Исломда кейинрок Мух,аммад 
пайгамбарнинг тугилган куни (Рабиул-аввал ойининг 12-куни) 
Мавлуд (мавлуд ан-набий) - нишонлана бошланган. Мавлуд 
куни дуолар укилиб, пайгамбар шаънига мадх,иялар айтилади
диний шеърлар укилади, диндорлар йигинлари уюштирилади, 
садакалар берилади.
Шуни алох,ида таъкидлаш керакки, ислом дини байрамларига 
махдллий халкларнинг одатлари х,ам кушилиб, уларни бойитган. 
Масалан, арафа куни кушниларга ош улашиш, “хдйитлик” 
бериш, 
янги, 
тоза 
либослар 
кийиш, 
куни-кушнилар, 
кариндошлар, кариялар, касал, ночорлардан хабар олиш, уша 
кунларда дам олиш, сайил килиш каби одатлар ислом 
байрамларининг таркибий кисмларига айланиб кетган.
Ушбу байрамларнинг асосий мазмуни эрталаб масжидларда 
намоз укиш, марх,умларни ёд этиб, дуои фотихд килишдан 
иборатдир. Курбон хдйитида х,аж амалларини адо этиш ва 
курбонлик килиш, руза хдйитида эса рамазон ойи них,оясида 
фитр-садака бериш каби амаллар бажарилган.
202


Ислом хдйитлари турли диний маросимларга асосланган 
булиб, мусулмончиликни кабул килган халкларнинг урф-одати, 
анъаналари, хдётий тажрибалари билан богланиб кетган. 
Шунинг учун х,ам купгина мусулмон халклари бу хдйитларни 
х,ам диний, хдм узларининг миллий байрамлари деб кабул 
килишган.
У рта асрларда араблар байрамларнинг диний мазмунига 
алох,ида эътибор бериб, байрамлар утказиладиган жойларга 
махсус масжидлар куришган. Кейинчалик бу масжидлар 
Марказий Осиё шахдрларининг мух,им таркибий кисми булиб 
колган. 
Улар 
Курбон 
хдйити, 
Рамазон 
(ийд 
ал-фитр) 
байрамлари ва мусулмон удумлари утказиладиган марказ 
вазифасини бажарган. Бу масжидларнинг мох,ияти бир хил 
булса-да, улар турли жойда турлича номланган: “Намозгох,” 
(намоз укиш жойи), “Мусалла ал-ийд” (байрам куни намоз укиш 
жойи), “Ийдгох,” (байрам утказиш жойи) ва х,оказо.
Байрамлардан асосий максад - мусулмонларни ислом дини 
асосида бирлаштириш булган. Байрам утказиладиган жойларда 
“Амри маъруф” каби диний маросимлар уюштирилган. Баъзан 
подшох ва хукмдорлар уз олижаноблигини курсатиш максадида 
бу жойларда халк учун катта зиёфатлар хдм беришган.
Хулоса 
килиб 
айтганда, 
ислом 
динидаги 
байрамлар 
хурсандчилик, тинч-тотувлик, мех,р-окибат курсатиш, шукрона 
килиш кунларидир. Бу улуг кунларда кариндошлар, ёр- 
биродарлар бир-бирларини зиёрат килишиб, табриклашиб, х,ол- 
ах,вол сураши хайрли ишлардан саналади.
Диний 
ва 
миллий 
анъаналар 
халкларнинг 
тарихий 
ривожланиши 
жараёнида шаклланади ва сайкалланади. 
Давр талабига жавоб берган анъаналар 
унутилмайди, авлодларга мерос булиб 
колади, халк хдётининг таркибий кисмига 
айланади. Х,аР бир эл, миллат ёки халк У3 анъаналарини 
ривожлантиради, асраб-авайлайди. Анъаналарда халк да^оси, 
турмуш тарзи, маданий камолот даражаси акс этади. Унда 
миллий онг ва миллий киёфа гавдаланади. Анъаналарни

Download 5,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish