Доривор ўсимликларни ўстириш ва етиштириш

Тавсиялар.
Сурхондарё ва Қашқадарё вилоятларида 
плантацияларини ташкил этиш мақсадга мувофиқ. 
КАТТА ҚОНЧЎП - ЧИСТОТЕЛ БОЛЬШОЙ
 - 
CHELIDONIUM MAJUS 
L

---

95
Доривор ўсимликларни ўстириш ва етиштириш
41–
китоб
Ўсимликнинг тавсифи.
Катта қончўп 
кўп йиллик ўт ўсимлик бўлиб, ўсимлик-
нинг барча органлари пушти рангдаги 
сутли шарбат сақлайди. Ўсимлик илди-
зининг ички қисми сариқ, ташқи томо-
ни эса қизил рангли. Пояси тик ўсувчи, 
кам тукланган ёки тукланмаган, 25-100 
см узунликда. Барглари яшил, узунли-
ги 7-20 см, эни 2,5-9 см. Поянинг юқо-
ри қисмида жойлашган барглари бандсиз, пасткилари узун 
бандли бўлади. Баргларининг шакли тухумсимон ёки юма-
лоқ, барг четлари бутун, айрим ҳолларда қирқилган. Гуллари 
сариқ, узун гулбандли, диаметри 15-20 мм ни ташкил этади. 
Меваси қўзоқ мева, узунлиги 3-6 см, эни 2-3 мм. Уруғлари ту-
хумсимон, жигарранг, қўзоқда икки қатор бўлиб жойлашади.
Ўсимлик май-август ойларида гуллайди. Ўсимликнинг 
ўсиш жойига қараб мевалаш жараёни июль-сентябрь ой-
ларида кузатилади. Ўсимлик уруғларидан кўпайтирилади. 
Ўсимликнинг ер устки қисми хом-ашё сифатида фойдала-
нилади. Ўсимликдан тайёрланган шарбат аччиқ ва қўланса 
ҳидга эга.
Ўсимликнинг тарқалиши.
Катта қончўп табиий ҳолда Ев-
ропа ва Ўрта ер денгизи мамлакатларида учрайди. Ўзбекис-
тонда интродукция қилинган.
Агротехник тадбирлар.
Ўсимликнинг плантациясини 
ташкил қилиш учун намлик юқори ва соя жойдаги майдон-
лар танланади. Дастлаб ўсимликни экиш учун унинг уруғла-
рини тайёрлаш зарур. Уруғ тайёрлашда эҳтиётлик чоралари 
кўрилиши керак, сабаб катта қончўп заҳарли ўсимлик ҳи-
собланади. Ўсимлик уруғларини териш учун дастлаб ўсим-
ликнинг учки қисмларидаги сарғайган қўзоқлари терилади. 

---

96
100 китоб тўплами
Кунлар ўтиши билан ўсимликдаги қўзоқлар сарғайиши би-
лан улар терилаверади. Қўзоқ мевалар соя жойда қоғоз ёки 
брезент устига ёйилади. 2-3 кундан сўнг қуриган қўзоқлар-
нинг пўчоғи ажратиб олинади ва қоғоз ёки брезент устида 
қолган тоза уруғлар йиғиштириб олинади. 
Ўсимликни экиш учун майдон тайёрлашда қуйидаги тад-
бирлар амалга оширилади: 25-30 см чуқурликда шудгор қи-
линади, молаланади ва 60 см қатор оралиқлари тортилади. 
Уруғлар қишда ёки эрта баҳорда сепилади ва захлатиб суғо-
рилади. Ниҳолларнинг униб чиқиши билан қатор оралари 
юмшатилиб, бегона ўтлардан тозаланади. Катта қончўп ме-
зофит ўсимлик ҳисобланганлиги учун мавсум давомида туп-
роқдаги намлик миқдорини юқори даражада ушлаб туриш 
керак, яъни июнь ойининг охиригача ўсимликни 8-10 марта-
гача суғориш мақсадга мувофиқдир. 
Ҳосилдорлик гектар ҳисобида 8-10 центнерни ташкил 
этади.
Тавсиялар. 
Соя тоғолди текисликларида, суғориш имко-
нияти кўп бўлган, ҳаётий шаклига кўра бута ёки дарахт до-
ривор ўсимликлари ташкил этилган плантацияларда, қатор 
ораларига, экин майдонлари атро-
фида экилган дарахтлар остида, 
ариқ ва каналлар бўйларида экил-
ган дарахтларнинг остида экиш 
мумкин.