Доривор ўсимликларни ўстириш ва етиштириш

НАВБАТГУЛЛИ АФСОНАК – ТЕРМОПСИС 
ОЧЕРЕДНОЦВЕТКОВЫЙ
- 
Thermopsis alterniflora
 
Regel & Schmalh.
Ўсимликнинг тарқалиши.
 
Афсонавий Ғарбий Тянь-Шан-
нинг эндем ўсимлиги ҳисобланади. У Қоржонтау тоғ тизма-
сининг жанубий ва шимолий қисмларида ўсади, Угам, Коксу, 
Пскем тоғларининг жануби-ғарбий томонларида, Чотқол тоғ 
тизмасининг ғарбий қисмида, Оҳангарон дарёсининг чап 

---

74
100 китоб тўплами
қирғоқларида ўсади. Афсонак ден-
гиз сатҳидан турли хил баландлик-
даги тоғ ёнбағирларида учрайди.
Агротехник тадбирлар. 
Афсо-
нак мезофит ўсимлик бўлиб, 
тоғолди ҳудудларида ҳавонинг 
ёзги қуруқлигига бардош бера-
ди, шамолга чидамли, қишки со-
вуқлардан талафот кўрмайди. 
Афсонак тупроқнинг унумдорлиги 
ва таркибига бефарқ ўсимликдир, 
республикамиздаги барча турдаги тупроқларда яхши ўсади. 
Фақат шўр тупроқли ва ботқоқ ерларни ёқтирмайди. Кузги 
шудгорлаш вақтида ҳар гектар майдонга 40 тоннадан гўнг 
солинади. Майдон 25-30 см чуқурликда ҳайдалади.
Афсонак уруғи эрта баҳорда (март) ёки кеч кузда эки-
лади. Кузда экилганда униши яхши бўлади. Баҳорги экишда 
ялпи униши учун уруғ 2-3 соат 20-25
0
С илиқ сувда ивитиб 
қўйилади ва юпқа қилиб ёйилади, тез қуриши учун дам-ба-
дам аралаштириб турилади. Сочилувчан ҳолга келгач, уруғ 
экилади. Уруғ қадаш чуқурлиги 1 см атрофида, қаторлар 
оралиғи 60-70 см, гектарига 10-12 кг уруғ сарфланади. 
Майсаларида 3-5 тадан чин барг ҳосил бўлгач, ягана қи-
линади ва ҳар метр ерда 5-7 тадан баравж ниҳоллар қол-
дирилади. Ниҳолларнинг бу даражада сийраклантирилиши 
ўсимликнинг дуркун бўлишини таъминлайди.
Афсонак экилган майдон биринчи йили май-июнь мав-
сумида 2 марта юмшатилиб, бегона ўтлардан тозаланади, 
6-7 марта суғорилади (март-сентябрь-1). Иккинчи ва кейин-
ги йилларда 3-4 марта суғорилади. Афсонак тупларининг 
шох-шаббалари бир-бирига туташиб кетгунгача 2-3 марта 

---

75
Доривор ўсимликларни ўстириш ва етиштириш
41–
китоб
(май, июнь) ўтоқ қилинади. Биринчи вегетация йилида ўсим-
ликнинг баландлиги 30-40 см ни ташкил этади.
Биринчи вегетация йилида ўсимликларда ялпи гуллаш ку-
затилмайди. Иккинчи ва кейинги йиллардан бошлаб, ер устки 
қисми ғунчалаш ва гуллашнинг бошланишида йиғиб олинади.
Ер устки қисмининг ҳосилдорлиги гектар ҳисобига 20-30 
центнерни ташкил этади.
Тавсиялар.
Тошкент вилоятининг тоғли ҳудудларида та-
биий захираси етарли даражада. Бир йилда унинг 100 тон-
нагача хомашёсини тайёрлаш мумкин. Шунингдек, афсонак 
плантацияларини ташкил этиш учун Фарғона водийси, Тош-
кент, Самарқанд, Қашқадарё ва Сурхондарё вилоятларининг 
денгиз сатҳидан 1200-1500 метр баландликдаги тоғолди те-
кислик майдонларининг таъминланган лалми тупроқларига 
ва суғориш имконияти кам бўлган текис адирликларга экиш 
тавсия қилинади.