Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Vazelin moyi yoki suyuq parafin
(Oleum Vaselinum). Neftni qayta ishlanganda kerosin 
haydab olingandan so’ng qoladigan fraksiya. Bu moysimon, rangsiz suyuqlik bo’lib, hidsiz va 
surtmasiz, suvda erimaydi. Efir, xloroform, o’simlik moylari bilan har qanday nisbatlarda 
aralashadi. Surtma tayyorlashda erimaydigan dori moddalarini suspendirlashda ishlatiladi. 
Sun’iy vazelin
(Vaselini artificiale) — qattiq va suyuq parafin, serezin yoki 
smolasizlantirilgan ozokerit va petrolatumdan tayyorlanadigan murakkab kotishma. Oddiy 
kotishma esa 1 qism parafin va 4 qism vazelin moyidan iborat. Bu kotishma saqlanganda tez 
buziladi. Serezin yoki petrolatum saqlagan qotishmalar chidamli bo’ladi. 
Naftalan nefti
(Naphtha Naphthalani). Naftalan Ozarbayjonda kazib olinadi. Avvallari 
naftalanda neft bilan tuldirilgan chuqurlarda bemorlar davolanganlar. Xozir alohida neftli 
vannaga ega bo’lgan sanatoriya bor. Naftalan nefti quyuq sharbatga uxshash o’ziga xos hidli, 
zangori fluoressensiyaga ega bo’lgan kora rangli suyuqlik. Suv bilan aralashmaydi. Spirtda kam 
eriydi. Moy, yog’ va glitserin bilan har qanday nisbatda aralashadi. Naftalan nefti 
dezinfeksiyalovchi va og’riq qoldiruvchi ta’sirga ega. I va II darajali kuyishni davolashda foyda 
qiladi. Surtma asosi bo’lishi uchun unga parafin yoki vazelin qo’shilishi kerak. 
Silikonli asoslar 
Silikonli yoki poliorganosiloksanli birikmalar-yuqori molekulali kremniy saqlovchi 
organiq birikmalardir. Ular shunday molekulalar zanjirini hosil qilib, o’zgaruvchi tarmoklardan 
tashqil topib, kremniy va kislorod atomlaridan tashqil topadiki, bo’larda kremniyning bush 
valentlari metil, etil, fenil radikallari bilan urin almashadi. Silikonli polimerlar chiziqsimon yoki 
tursimon tuzilishga ega bo’lishi mumkin. Silikonli polimerlar rangsiz, yog’simon suyuqliklar 
bo’lib, xalk xujaligining turli tarmoqlarida keng ko’lamda qo’llanilmoqda. Farmatsiya uchun 
ushbu xom ashyoning fiziologik bezararligi, kimyoviy jixatdan indifferentligi, gidrofobligi, 
qovushqoqligining haroratga bog’liq emasligi muxim ahamiyatga ega. 
Silikonli surtmalar teriga surtilganda kitiklovchi, para-allergik xossalarga ega emas. Ular 
xuddi yog’lar kabi kishi terisi orqali issiqlik va gaz almashuvini bir oz sekinlashtiradi. Bu 
xususiyatlari bilan vazelinli va uglevodorodli asoslardan farq qiladi. Silikonli suyuqliklarni kuz 
uchun ishlatiladigan surtmalarga qo’shish mumkin emas, chunki ular kuzga kitiklovchi ta’sir 
ko’rsatadi. Sanab o’tilgan silikonli suyuqliklardan polidietilsiloksanlar dorivor moddalarga 
nojuya ta’sir ko’rsatmaydi. Kondensatsiya darajasi «5»ga teng bo’lgan polimer — «Esilon-4», 
15 ga teng bo’lgan polimer esa qisqacha «Esilon-5» deb ataladi. «Esilon-5» va «Esilon-4» 
surtma asoslari tarkibiga kiradi. Ular vazelin moyi va o’simlik moylari bilan aralashadi, vazelin, 
parafin, serezin, xayvon va o’simlik yog’lari bilan esa kotishma hosil qiladi. Ammo, balik moyi, 
olein kislotasi, skipidar va metilsalitsilat bilan aralashishi uchun bu moddalar kerakli miqdorda 
olinishi kerak. Mentol, kamfora, fenol, fenilsalitsilat, koramoy kabi moddalar polidietilsilakson 
suyuqliklarida eriydi.