Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Uglevod asoslari. 
Bu guruh moddalariga
 
quyidagilar kiradi: vazelin, petrolatum, parafin, 
serezin, vazelin moyi, sun’iy vazelin va naftalan nefti. Vazelin (Vaselinum). Uglerod atomlar 
soni 7-35 bo’lgan suyuq, yarim suyuq va qattiq uglevodorodlar aralashmasidan iborat. 20-50% 
mikrokristalli izoparafinlar, siklik parafinlar va alifatik birikmalardan, 10% parafinlardan tashqil 
topgan. Vazelinning qattiq tarkibiy elementlari chigallashib uch o’lchamli tur hosil qiladi.
Bu tur uglevodorodlarning suyuq fraksiyasini ushlab turadi.
Oq vazelin 
oq tiniq yumshoq massa, erish temperaturasi 37°S teng. Uning aloxida o’ziga 
xos tomoni uning kuchli qovushqoq xususiyatga egaligi. Oyna plastinkasiga surtilganda tekis, 
okmaydigan va tekis plenka hosil qiladi. Bir xil aralashgan massa hosil bo’lishi uchun, qismlarga 
bo’lib aralashtirish talab etiladi. (Allen Ansel 317 str.)
 
Vazelin tashqi ko’rinishi gelga uxshash hidsiz, oq (Vaselinum album) yoki sariq 
(Vaselinum flavum) rangli massa. 37-50 
0
S da suyuqlanadi. Oq va sariq vazelin davolash va 
farmatsevtik nuqtai nazaridan bir xil qimmatga ega. Oq vazelin bo’yovchi moddalardan ko’proq 
tozalangan. Vazelin suvda erimaydi. Spirtda kam eriydi, efir va xloroformda eriydi va har 
qanday nisbatlarda yog’ (kanakunjut moyidan tashkari), moy va mumlar bilan aralashadi. 
Vazelin qanday neftdan olinganiga qarab har xil suyuqlanish haroratiga ega va struktura-reologik 
xossasi buyicha farq qiladi. Surtma asosi sifatida iloji boricha suyuqlanish harorati past bo’lgan 
vazelinni ishlatgan ma’kul. Vazelin kuzga ishlatiladigan surtmalar tayyorlashda keng 
qo’llaniladi. Agar dorixatda asos nomi ko’rsatilmagan bo’lsa, vazelin ishlatiladi. Oddiy 
vazelindan tashkari uta suyuq surtmalarga qattiqlik berish uchun vazelinning boshqa turi bo’lgan 
petrolatum ishlatiladi. U qattiq konsistensiyaga ega. Suyuqlanish harorati 60 
0
S dan yuqori. 
Qattiq parafin
(Paraffinum solidum). Ushlab ko’rganda moysimon, oq kristalli massa, 
yuqorimolekulyar to’yingan uglevodorodlardan tashqil topgan, 50-57 
0
S da suyuqlanadi. Suv va 
spirtda erimaydi. Efir, xloroform, yog’ va efir moylarida oson eriydi. Asoslarning konsistensiyasi 

---

va erish haroratini oshirish uchun qo’shimcha sifatida ishlatiladi. Issiq mamlakatlarda suzadigan 
kema va flot dorixonalarida, subtropik dorixonalarda yilning issiq paytida oddiy asosga 10% 
parafin yoki mum qo’shiladi.
Serezin
(Ceresinum) rafinirlangan ozokerit bo’lib, amorf, rangsiz, sinuvchan massa. 68-
72 
0
S da suyuqlanadi. Yuqori molekulyar uglevodorodlar yoki bi-va tritsiklik naftenlardan 
tashqil topgan. Surtma asoslariga parafindan kura yaxshiroq qattiqlik beradi. Kristallanmaydigan 
qotishma hosil qiladi. Ba’zan surtma asoslari tarkibiga smolasizlantirilgan ozokerit kiradi. U 
mumga uxshash sargish rangga ega. Buni muzlatish yo’li bilan ajratib olish mumkin. Bu 
aralashma tozalangandan so’ng serezinga uxshash xossaga ega bo’ladi.