Donni saqlash va qayta ishlash texnologiyasi”

Urug’lik va oziq-ovqat donlarini quritishda harorat tartibi. Quritish jarayonida yuqori sifatli urug’ va donlarni quri-tishni taxminlash quyidagi asosiy sharoitlarga rioya qilinishi kerak:

1. 
   Issiqlik olib yuruvchi haroratni va donlarni qizishini qat’iy ushlab turish.
   
2. 
   Don quritgich kameralarida donlarni qizib ketishiga yo’l qo’ymasdan quritgichni normal o’tkazish qobiliyatini ta’minlash.
   
3. 
   Quritgichlarga normal holda issiqlikni kelishini kuzatib turish.
   

Donlarni quritish tartibi 7-jadvalda ko’rsatilgan.



13-rasm. SZSB-8 don quritgichining umumiy ko’rinishi:
1-o’txona ventilyatori; 2-o’txona; 3-o’txona quvuri; 4-issiq havo quvuri; 5-yuklash derazasi; 6-yuklash kamerasi; 7-don kiritish patrubkasi; 8-quritish barabani; 9-don-ni aralashtiruvchi parrakli krestovina; 10-bandaj; 11-ishlatilgan havo chiquvchi quvur; 12-bo’shatish kamerasi ventilyatori; 13-bo’shatish elevatori; 14-sovutish kolonkasi ventilyatori; 15-sovutish kolonkasidan havo chiqarish quvuri; 16-sovu-tish kolonkasi; 17-nazorat quvuri; 18-sovutish kolonkasi zatvori; 19-bo’shatish kamerasi; 20-bo’shatish kamerasi zatvori; 21-bo’shatish elevatorining qabul qiluv-chi kovshi; 22-baraban roliklari; 23-roliklar vali; 24-reduktor; 25-klapan.

5-jadval
Urug’lik donlarni don quritgichlarda quritish haroratining tartiblari

Ekinlar	Urug’larni quritishga cha bo’lgan namligi, (%)	Donni qurit-gichlardan o’tkaziladi gan bosqichlar soni	Shaxta turidagi ko’rsatkichlar		Nog’ora turidagi quritgichlar. Donni qizitish harorati,oraliqda (^0C)
			Issiqlik olib yuruv-chining harorati, ^0C	Donni qizitish harorati, ^0C
Bug’doy, javdar, arpa, suli	18 20 26 26	1 1 2 2	70 65 60 65	45 45 43 45	45 45 43 45
Grechixa, tariq	20 26 18 20	1 2 1 2	55 60 50 55	40 45 38 40	40 45 38 40
No’xat Vika Yasmiq Yashil no’xat sholi	25 - - - - 30	2 3 1 2 3 4	55 60 45 50 55 60	43 45 35 40 43 45
Makkajo’xori	23	2	60	45

Quritishda don og’irligining kamayishini hisoblash. Don og’irligi quritilgandan keyin quritilishigacha bo’lgan og’irlikka nisbatan yengil bo’ladi. Chunki 1 qism suv parchalanib ketadi. Donni og’irligini kamayishini quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi.

bu erda: X – donning quritilgandan keyingi og’irligi, %;
A – donning quritishgacha bo’lgan namligi, %;
B – donning quritgandan keyingi namligi, %.
Misol uchun, quritgichda 200 t don quritildi. Namlik quritil-gunga qadar 20%, quritilgandan keyin 14% bo’ldi, boshqacha qilib aytganda, namlik 6% kamaydi. Bu ko’rsatkichlarni formulaga qo’yadigan bo’lsak, quyi-dagicha natija chiqadi:

Buni og’irlikda ko’rsatadigan bo’lsak, quyidagicha bo’ladi, ya’ni:
t
Misoldan ko’rinib turibdiki, don og’irligi bo’yicha kamayish foizi namlikni kamayish foiziga nisbatan ko’proq. Bunday foiz-dagi farqni quyidagicha tushuntirish mumkin: ya’ni don og’irligi quritilgandan so’ng bug’lanish hisobiga kamayadi, ammo quruq don to’plash saqlanib qoladi.
Misolimizda 200 t don to’plami o’zida t
nam saqlagan, quruq don to’plami 200-40=160 t ni tashkil qilgan. Quritilgandan keyin donda, ya’ni 160 t 86 foiz don to’plamini umumiy og’irligini quruq don orqali aniqlash mumkin, ya’ni 160 t 86 foiz umumiy og’irlikka teng. Demak, don quritilgandan keyin 160-100/86=186,06 t ga teng bo’ladi, bu erda don to’plamidagi nam og’irligi 186,06-160=26,06 t,ga teng yoki quritilishgacha bo’lgan namlik miqdori 40-26,06=13,94 t bo’lib, 6,97 foizni tashkil etadi (13,94-100/200q6,97foiz).