Donni saqlash va birlamchi qayta ishlash texnologiyasi

Donni tozalash. Omixta em zavodlariga keladigan xom ashyo asosan don ekinlari hamda oziq-ovqat va texnika ishlab chiqarish-lari qoldiqlaridan tashkil topgan. Xom ashyolarda xas-cho‘plarni (mineral va organiq) va metall aralashmalar hamda begona o‘tlar-ning urug‘lari bo‘ladi.
Xom ashyoni begona aralashmalardan tozalashda zararli va zaxarli o‘simliklar urug‘idan hamda metall qirindilaridan tozalashga alohida e’tibor berish kerak. Ularning aralash emdagi miqdori belgilangan miqdordan oshmasligi lozim.
Xom ashyolar turli begona aralashmalardan mashinada tozala-nadi va bunda asosiy ish organi bo‘lib g‘alvir xizmat qiladi. Mah-sulot g‘alvirda ikki qismga bo‘linadi: g‘alvirda o‘tadigan mayda qismlar va g‘alvirdan o‘tmay qolgan yirik qismlar. Cho‘zinchoq teshikli g‘alvirda g‘alla mahsulotlaridan mayda aralashmalar (qum, mayda urug‘lar, begona o‘tlarning urug‘lari va h.k.) ajratiladi. Arpa va sulining po‘sti aspirator yordamida ikki marta puflash orqali tozalanadi. G‘alla tozalaydigan bu mashina siqilgan havo davriyligidan iborat. Omixta em sanoatida aralashmalarni toza-laydigan g‘alvir va havo oqimidan iborat murakkab mashina – separatordan foydalaniladi.
Xom ashyoni metall aralashmalaridan (qirindilaridan) tozalash uchun statistik magnitlar va elektromagnitdan tuzilgan magnit devorlar (tutqichlar) bor. Magnitlar xom ashyo, yarim fabrikatlar va tayyor mahsulotlar ustiga qo‘yiladi. Xom ashyoni tozalay-digan magnit texnologiya liniyasi oldiga qo‘yiladi. Xom ashyo ishlab chiqarish korpusiga ikki yo‘l bilan kiradi. Biri yumshoq xom ashyo uchun va ikkinchisi donlar uchun, yumshoq xom ashyoni tozalash uchun yassi g‘alvir (ikki marta silkitadigan yoki sochadigan), donli xom ashyo uchun esa separator ishlatiladi.
Donlarni po‘stlog‘idan tozalash. Arpa, suli va boshqa po‘st-loqli donlardan omixta em ishlab chiqarishda ularni maydalashdan oldin po‘stidan ajratish kerak. Po‘stloqli donlar murakkab (ikki davrli) titratadigan (zarb beradigan) mashinalarda tozalanadi.

19-rasm.Omixta em ishlab chiqarish tizimi:
1-xom ashyoni saqlash; 2-xom ashyoni tozalash, quritish va maydalash; 3-me’yorlash; 4-aralashtirish; 5-melaxtlash; 6-granulalash; 7-briketlash; 8-melassa, moy;9-omixta emni saqlash