Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

Ж адидизм . 
Ш у
в а ^ т г а ц а д а р
ж а д и д и з м н и ур- 
ган и ш д а ун га а ^ и д а п а р а с т л и к б и лан ён даш и ш , мате- 
р и а л л а р н и илмий таз^лил цилиш в а н а за р и й у м у м л а ш - 
тириш урн ига 
оддий изоз^лаш, д а л и л л а р н и партий ва 
д а в л а т з^ужж атларида б ерилган ол ди н д ан м а ъ л у м б о л ­
тан б а т о г а м ос ла ш ти ри ш каби х а т о л а р г а й ^л цуйилди. 
Б у
кол
ж а д и д л а р з^аракатини м и л л а т ч и л и к з^аракати- 
дир д еб бир т о м о н л а м а бузиб к у р с ати ш га олиб келди.
Аслида эса ж а д и д и з м м а ъ р и ф а т п а р в а р л и к з^арака- 
тининг 
ю ^ори бос^ичи 
булиб, унинг 
н а м о я н д а л а р и
м а м л а к а т н и ф ео д ал ^ о л о ^ л и к д а н ч и^ариш , миллий мус- 
т а ^ и л л и к к а эриш иш учун к у р а ш д а ж о н б о з л и к курсат- 
д ил ар. Ж а д и д л а р з^аракати ^зининг бош лан гич д аври- 
д а ижтимоий та р к и б и жиз^атидан бир хил б ^ л м а й у л а р
f s
с а ф л а р и д а ж а м и я тн и н г jqap хил табак;алари вакил- 
л ари н и б и р л аш ти р га н эди лар. У лар а сосан 
М адраса 
та- 
л а б а л а р и , 
янги 
усул 
м а к т а б
у ^и тув чи л ари , м а й д а
с а в д о г а р л а р д а н и борат эди. К ей ин ч ал ик йирик савдо- 
г а р л а р , эндигина пайдо б ула б о ш л а га н с а н о а т корхо-
2 2
1

---

нa.'iiipii мгалари х, ам у л а р с а ф и г а к;ушилиб, ж а д и д л а р
\,||)аки ти ||и асосан моддий ж и ^ а т д а н ^ л л а д и л а р .
Ж а д и д л а р ^ а р а к а т и д а ми ллий зи ёл и л а р н и н г д еярл и
б ар ч а илгор в а к и л л а р и ц ат н а ш га н д и ла р . У ла р орасида 
Д а м з а , Авлоннй, 
Х ол м у ,\ам м а д
Охундий, 
Ибро:<им 
Д а в р о н , Сиддиций, М и рм у^си н Ш ер м у ^а м ед о в , Н а зи р
Тура^улов, М у н ав ва р ^ори ва б о и щ а л а р бор эди. Шу- 
нинг учун ж а д и д л а р ^ а р а к а т и г а ё н д аш га н ^ а р бир кя- 
шини ма.^аллий б у р ж у а з и я м а н ф а а т л а р и н и н г з^имоячи- 
си 
деб 
^и соб лаш
нотурридир. 
М а с а л а н , И б р о ^и м
Д а в р о н
пай до б ула б о ш л а га н
м а ^ а л л и й б у р ж у а з и я
н а м о я н д а л а р и г а булган ^зининг мун осабатин и пфода- 
л аб , у л а р ^з бойл и кл ари н и к а м б а р а л л а р ва етим-есир- 
л а р ^исобига ж а м р а р м о ^ д а л а р , д еган эди.
BnpoKj ж а д и д и зм н а м о я и д а л а р и ц а р а ш л а р и д а хил- 
ма-хиллик, б а ъ зи м а с а л а л а р д а ж и д ди й ф api^ борлиги-: 
ни инкор ^ и л м а г а н холда, ж а д и д и з м м а ф к у р а , муайян' 
ц а р а ш л а р тизим и си ф а т и д а к а п и тал и сти к т а р а в д и ё т
э х ти ё ж л ар и н н и ф о д а л а р эди, д е с а к хато булм ай ди , Би- 
нобарин, 
д е м о к р а т и я н а м о я н д а л а р и н и н г ^ а м м а с и ду- 
кон д о р л а р
ёки д у ко н д о р л ар н и н г 
м ухли слари д ир, д еб
у й л а ш ,\ам я р а м ай д и . Д е м о к р а т и я н а м о я и д а л а р и у зл а - 
рининг м а ъ л у м о т л а р и ва ш ахсий а х в о л л а р и ж и ^ а т и д а н
д у к о н д о р л а р д а н ер билан осмонча 
ф а р ^ ^ и л и ш л а р и
мумкин. У ларнинг м айда б у р ж у а н а м о я и д а л а р и були- 
шига са б а б шуки, ул арн и нг фикрм м а й д а б у р ж у а л а р
-\аёти д ои ра си да н нари га $та ол майди, ш унинг учун 
м а н д а б у р ж у а з и я узининг моддий м а н ф а а т л а р и в а и ж ­
тимоий а^воли та^ о зо си бил ан а м ал и й ж и ^ а т д а н ^ з ол- 
д ига ц ан д а й в а з и ф а л а р н и ^ й с а ва у л ар н и цайси й^л 
билан з^ал ^илса, у л а р хам н а зар и й ж и ^ а т д а н худди 
ш у в а з и ф а л а р г а кели б т а ^ а л а д и л а р в а у л а р н и худди 
шу йул б и л ан х ал ц ил а д и л ар . Би рор синфнинг сиёсий 
ва ад аб и й н а м о я и д а л а р и билан у л а р г а в а к о л а т берган 
синф у р тас и д аг и м у н о са б а тл а р .^ам у м у м а н ан а шун- 
дай.
М илл и й -озод ли к х а р а к а т и кучайиши м ун осабати би­
л а н ж а д и д л а р ор ас и д ан х ал ^н и н г м а н ф а а т л а р и н и з^и- 
моя цилувчи куп илгор ки ш и л ар майдон га чи^ди.
Ж а д и д и з м н и н г иж ти м ои й илдизини миллий б у р ж у а - 
знянинг в у ж у д га келиш и в а уни м и л л и й -о зо д л и к ка инг 
тп л иш ид ан и з л а м о ^ керак.
М а ъ л у м к и , Туркистонда 
йирик 
с а н о а т д е я р л и fiyi^ 
эди. М а ^ а л л и й б у р ж у а з и я йирик ер э га л а р и , савдогар-
222

---

л а р ичидан а ж р а л и б ч и ^ а б ош лади. Бирок;, м а ^ а л л и й
б у р ж у а з и я чоризм м у с т а м л а к а ч и л и к сиёсати доирасн- 
даги иа .^араках ^илиш и мумкин эди. Унинг осойишта- 
лиги, бойиб бориш и