Doir masalalar



Download 3,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/11
Sana01.02.2022
Hajmi3,46 Mb.
#421814
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
O`quv qo\'llanma

60km
60km
3 soat
5 soat
60:3
=20 
(km/
s)
60:5
=12 
(km/
s)
20-1
2=8 
 (km/
s)
348- masala
Mashina tushgacha 2 soat yurdi, tushdan keyin esa yana shunday
tezlik bilan 4 soat yurdi. U hammasi bo`lib 300 km yo`l yurdi. 
Mashina tushgacha necha kilometr va tushdan keyin necha
kilometr yo`l yurgan?
300 km
2 soat
4 soat
? km
? km
349- masala
Mototskilchi 4 soatda 240km masofani bosib o`tdi. 
Agar mototskilchi tezligini 8 km/soatga oshirsa u 
shuncha vaqt ichida qancha masofani bosib 
o`tadi?
4 soat
240 km
tezlik 8 km/soat
oshirsa
tezlik 8 km/soat
oshirsa
240:4=
60(km/
soat)
60+8=
68(km/
soat)
68х4=
272(km
)


46 
412- masala
1)Yuk va yengil mashinalar 1 soatda necha
kilometr yaqinlashadilar. 2 soatdachi?, 6 
soatdachi?
60 km/s
60 km/s
60 
km/s
80km
/s
80km
/s
80km
/s
1-soatda-? 
km
2-soatda-? 
km
6-soatda-? 
km
412-masala
2)Yuk poyezdi va tez yurar poyezd 1 soatda bir-
biridan necha kilometr uzoqlashadi? 2 soatdachi? 
6 soatdachi?
100km/s
100km/s
100km/s
50 km/s
50 km/s
50 km/s

soatda-
? km

soatda-
? km

soatda-
? km
423-masala
Sayyohlar qayiqda 52 km suzishdi. Dastlabki 4 soatda
yo`lni 7 km/soat tezlik bilan, qolgan yo`lni esa 8 km/soat
tezlik bilan o`tishdi. Sayyohlar yo
’lda hammasi bo`lib
qancha vaqt bo`lganlar?
52 km
7 km/soat
4 soat
? s
? soat
8 km/soat
4x7=
28(km
)
52-2
8=24
(km)
24:8
=3 (s
oat)
3+4=
7 (so
at)


47 
468-masala
Velosipedchi 5 soatda 65 km, mototsiklchi esa 4 soatda 
208 km masofani bosib o`tdi. Mototsiklchining tezligi 
velosipedchining 
tezligidan 
necha 
kilometr 
ortiq. 
Velosipedchining tezligi mototsiklchining tezligidan necha 
marta kam?
65 km
208 km
5 soat
4 soat
65:5=13(k
m/s)
208:4=52
(km/s)
52-13=39(
km/s)
52:13=4 (
km/s)
472-masala
Agar samolyot 540 km/soat tezlik bilan uchsa u 3 
soatda 
qancha 
masofani 
bosib 
o`tadi?
? km
540 km/s
3 soat
540x3
=162
0(km
)
? km
3 km/s
4 km/s
3-soat
3x3=
9(km)
3x4=
12(k
m)
9+12
=21(
km)


48 
21 km
3 km/s
4 km/s
?-soat
3+4=
7 (km/
s)
21:7
=3 (s
oat)
21 km
3 km/s
? km/s
3-soat
21:3
=7 (s
oat)
7-3=
4 (so
at)
? km
4 SOAT 
50
50
km/s
km/s
70 km/s
А
В
480-masala
Ikki shahardan bir vaqtda bir-biriga qarab ikki poyezd yo`lga chiqdi 
va 4 soatdan keyin uchrashdilar. Birinchi poyezdning tezligi 50 
km/soat, ikkinchisiniki 70 km/soat. Ikki shahar orasidagi masofani 
toping. 
50x4=
200(
km)
4x70
=28
0(km
)
200+
280=
480(
km
)
50+70
=120(
km)
120x
4=48
0(km
)


49 
8 km/s
8 km/s
90 km
?soat
481-masala
Oralaridagi maofa 90 km bo`lgan ikki shahardan bir vaqtda bir-
biriga qarab ikki velosipedchi yo`lga chiqdi. Bir velosipedning 
tezligi 8 km/soat, ikkinchisining tezligi 10 km/soat. 
Velosipedchilar necha soatdan keyin uchrashdilar? 
10+8
=18(
km/
s)
90:1
8=5(
soat
)
482-masala
Oralaridagi masofa 44 km bo`lgan ikki qishloqdan bir vaqtda 
bir-birlariga qarab ikki velosipedchi yo`lga chiqdi va 2 soatdan 
keyin uchrashdi. Ulardan birining tezligi 12 km/soat. 
Ikkinchisining tezligini aniqlang.
44 km
2 so
at
12 km/s
? km/s
44:2
=22(
km/
s)
22-1
2=10
(km/
s)
12x2
=24(
km/
s)
44-2
4=20
(km/
s)
20:2
=10(
km/
s)
486-masala
1) Bo`ri va quyon bir vaqtda bir nuqtadan qarama-qarshi 
tomonlarga yugurib ketdi. Agar bo`rining tezligi 40km/soat, 
quyonning tezligi 30km/soat bo`lsa, ular 1 soatda bir-
biridan necha kilometr uzoqlashadi?
40 km/s
30 km/s
1 so
atda 
-? 
km
40
+3
0=
70
(km
)


50 
486-masala
2) Bir shahardan bir vaqtda ikki sayyoh qarama-qarshi 
tomonga yo`lga chiqdi. Birinchi sayyoh soatiga 5 km, 
ikkinchisi 4 km tezlik bilan yurdi. 5 soatdan keyin ular 
orasidagi masofa necha kilometrga teng bo`ladi?
5 km/s
4km/s
?km 
5 soat
5x5
=25
(km
)
4x5
=20
(km
)
25+
20=
45(k
m)
5+4
=9(k
m/s
)
9x5
=45
(km
)
80 
km/s
-5 km/s
487- masala
Stansiyada 2 ta elektropoyezd bir vaqtda qarama-qarshi 
yo`nalishda yo`lga chiqdi.Birinchi elektropoyezdning tezligi 
80km/soat , ikkinchisining tezligi 5 km/soat 3 soatdan so`ng ular 
orasidagi masofa necha kilometr bo`ladi?
3 soat
80x3=
240(km)
80-5=7
5(km/s
)
75x3=
225(km)
240+2
25=46
5(km)
488-masala
Qishloqdan shahar tomon piyoda yo`lga chiqdi va u bilan 
bir vaqtda shahardan qishloq tomon velosipedchi jo`nadi. 
Piyoda 4 km/soat tezlik bilan, velosipedchi esa 13 km/soat 
tezlik bilan yurdi. Ular 2 soatdan keyin uchrashdilar. 
Qishloq bilan shahar orasidagi masofa qanday?
? km
4 km/s
13 km/s
2 soat


51 
493-masala
1) Temiryo`l stansiyasidan bir vaqtda qarama-qarshi 
yo`nalishda ikkita yuk poyezdi yo`lga chiqdi. Agar birinchi 
poyezd 50 km/soat va ikkinchi poyezd 40 km/soat tezlik 
bilan harakat qilsa, 3 soatdan keyin ular orasidagi masofa 
qancha bo`ladi? 
50km/s
40km/s
3soatd
a
? km
50x3
=150
(km)
40x3
=120
(km)
150+
120=
270(
km)
493-masala
2) Temiryo`l stansiyasidan bir vaqtda qarama-qarshi 
yo`nalishda ikkita yuk poyezdi yo`lga chiqdi. Agar birinchi 
poyezd 50 km/soat va ikkinchi poyezd 40 km/soat tezlik 
bilan harakat qilsa, necha soatdan keyin ular orasidagi 
masofa 270 km bo`ladi? 
50km/s
40km/s
?-soatda
270 km
50+4
0=90
(km/
s)
270:
90=3
 (soa
tda)
493-masala
1) Temiryo`l stansiyasidan bir vaqtda qarama-qarshi 
yo`nalishda ikkita yuk poyezdi yo`lga chiqdi va 3 soatdan 
keyin ular orasidagi masofa 270 km bo`ladi. Agar 
poyezdlardan biri 50km/soat tezlik bilan harakat qilgan 
bo`lsa,ikkinchi poyezdning tezligini toping. 
50km/s
? km/s
3soatd
a
270 km
3x50
=150
(km/
s)
270-
150=
120(
km)
120:
3=40
(km/
soat
)


52 
496-masala
Sayyohlar 65 km/soat tezlik bilan 2 soat poyezdda, keyin 
esa 40 km/soat tezlik bilan 3 soat avtobusda yurdilar. Shu 
vaqt ichida ular qancha masofani o`taganlar?
65 km/s
40 km/s
2 soat
? km
3 soat
65x2=
130(k
m)
40x3=
120(k
m)
130+1
20=25
0(km
)
? km
4 km/s
5 km/s
2-soat
4x2=
8(km)
5x2=
10(k
m)
8+10
=18(
km)
4+5
=9(
km
/s)
9x2
=18
(km
)
501-masala
Qishloqdan shaharga qarab piyoda va u bilan bir vaqtda 
shahardan qishloqqa qarab velosipedchi yo`lga chiqdi. 
Qishloq bilan shahar orasidagi masofa 34 km. Piyoda bilan 
velosipedchi 2 soatdan keyin uchrashdi. Piyoda 4 km/soat 
tezlik bilan yurgan bo`lsa, velosipedchining tezligini toping.
5 km/s
? km/s
34km 
2 soat
5x2
=10
(km
)
34-
10=
24(k
m)
24:2
=12
(km
/s
)


53 
548-masala
Velosipedchi tushgacha 3 soat, tushdan keyin 2 soat yo`l 
yurdi. U tushgacha 42 km yo`l yurdi. Agar velosipedchi 
tushdan keyin tezligini 2 km oshirgan bo`lsa, u hammasi 
bo`lib necha kilometr yo`l yurgan? 
3 soat
42 km
2 soat
? km
? km
14km/s
16km/s
42:3
=14(
km/s
)
14+2
=16(
km/s
)
16x2
=32(
km)
42+3
2=74
(km)
578-masala
Farg
’ona va Qo`qon shaharlari orasidagi masofa 170 km. Bu 
shahardan bir-birlariga qarab bir vaqtda ikki mototskilchi yo`lga chiqdi. 
Birinchi mototskilchi butun yo`lning o
’ndan bir qismini, ikkinchisi 
beshdan bir qismini bosib o
’tdi.Shu vaqtda ular uchrashadimi? Agar 
uchrashmasa, ular shu vaqtda bir-birlaridan qanday masofada 
bo`lganlar?
170 k
m
1/10
1/5
170
:10
=17
(km
)
170
:5=
34(
km
)
17+
34=
51(
km
)
170
-51
=11
9(k
m)
621-masala
Termiz va Denov shaharlari orasidagi masofa 180km. Bu 
ikki shahrdan bir-birlari tomon bir vaqtda ikkita avtobus 
yo`lga chiqdi.Avtobuslardan biri butun yo`lning yarmini, 
ikkinchisi esa butun yo`lning uchdan bir qismini o`tgan 
paytda avtobuslar orasidagi masofa qancha bo`ladi?
180 k
m
1/2
1/3
?km
180:
2=90
(km)
180:
3=60
(km)
90+6
0=15
0(km
)
180-
150=
30(k
m)


54 
639-masala 
Bir qishloqdan ikki otliq qarama- qarshi yo`nalishda yo`lga 
chiqdi.Bu 
otliqlardan 
birining 
tezligi 
14km/soat, 
ikkinchisining tezligi 12 km/soat Otliqlar 4 soat yo`lda 
bo`lsalar 14+12; 14x4; 12x4, 14x4+12x4, (14+12)x4 
ifodalarning ma`nosini tushuntiring. 
? km
12 
km/s
14
km/s
4 soa
t
33 km
5 km/s
? km/s
3-soat
3x5=
15(k
m)
33-15
=18(
km)
18:3
=6(k
m/s)
673-masala
Yangioboddan Toshkentgacha 122 km. Avtobus 
Yangioboddan yo`lga chiqib, 48 km/soat tezlik bilan 2 
soat yurdi. Toshkentgacha yana necha kilometr yo`l 
qoldi?
122 km
48km/s
2 soat
? km
48x
2=9
6(km)
122
-96=
26(k
m)


55 
679-masala
Ertalab soat 10da temir yo`l vokzalidan qarama-qarshi 
yo
’nalishda ikki poyezd yo’lga chiqdi va soat 13 da ular 
orasidagi masofa 330 km bo
’ldi. Agar poyezdlardan birining 
tezligi 50 km/soat bo`lsa, ikkinchi poyezdning tezligini 
toping.
330 km
1
1
3
3
00
00
1
1
3
3
00
00
1
1
0
0
00
00
50 km/s
?km/s
13-
10=
3 so
at
3x50
=15
0(km
)
330
-
150=
180(
km
)
180
:3=
60(
km/
s
)
694-masala 
1) ikkita avtomabil bir xil tezlik bilan harakat qildi va biri 9
soat, ikkinchi 4 soat yo`lda bo`ldi. Agar birinchi avtomobil 
ikkinchisidan 320 km ortiq yo
’l yurgan bo’lsa, har bir 
avtomobil necha kilometr yo`l yurganini toping.
X
X+320
9 soat
4 so
at
? km/s
? km
/s
9-4=5(soat
)
320:5=64(k
m/s)
64x9=576(k
m)
64x4=256(k
m)
694-masala
2) Yuk avtomobili 15 soatda 579 km yo`l yurishi kerak. U 
qishloq yo
’lidan 35 km/soat tezlik bilan 9 soat yurgandan 
keyin katta tekis yo
’lga chiqdi. Belgilangan vaqtda manzilga 
yetib borish uchun u qolgan yo
’lni qanday tezlik bilan 
yurishi kerak?
579 km
15 soat
35 km/s
9 soat
? soat
? km/s
9x35=
315(km
)
579-31
5=264(
km)
15-9=6(
soat)
264:6=
44(km
/s)


56 
723-masala
Bir samolyot 2 soat, ikkinchisi esa 5 soat uchdi. Ikkinchi 
samolyot birinchisiga qaraganda 2100 km ortiq masofani 
uchib o`tdi. Agar samolyotlarning tezligi bir xil bo`lsa, 
ularning har biri qanday masofani o
’tagan?
2 soat
5 soat
X+2100
X km 
5-2=
3(so
at)
2100
:3=
700(
km
/s
)
700x
2=14
00(
km
)
700x
5=35
00(
km
)
771-masala
Bir poyezd 62 km/soat tezlik bilan 372 km, ikkinchi poyezd 71 
km/soat tezlik bilan 568 km yo’lni o’tdi. Ikkinchi poyezd birinchi 
poyezdga nisbatan necha soat ko’p yo’lda bo’lgan?
62 km/s
71 km/s
568 km
372 km
Soat-?
Soat-?
372:
62=6
 (soa
t)
568:
71=8
 (soa
t)
8-6=
2 (sa
ot ko
’p)
774-masala
1) Otliq bir xil tezlik bilan 65 km yurdi. U to’xtaguncha 3 soat, 
to’xtagandan so’ng yana 2 soat yurdi. Otliq to’xtaguncha necha 
kilometr va to’xtagandan so’ng necha kilometr yo’l yurgan?
3 s 
3 s 
2 s 
2 s 
65 km
?km
? km
Bir xil tezlik 
bilan
Bir xil tezlik 
bilan
65:5=
13(km/
s)
13x2=
26(km)
13x3=
39(km)
Javob:
Otliq to’xtaguncha 
39 km to’xtagandan so’ng 
26 km yo’l yurgan


57 
774-masala
2) Otliq to’xtaguncha 39 km, to’xtagandan so’ng 26 km yurdi. U 
yo’lda 5 soat bo`ldi. Agar otliq bir xil tezlik bilan yurgan bo’lsa, 
to’xtaguncha necha soat, to’xtagandan so’ng necha soat yurgan? 
?
?


? s 
? s 
65 km
25 km
39 km
Bir xil tezlik 
bilan
Bir xil tezlik 
bilan
39+26=65(km)
65:5=13(km/s)
39:13=3(soat)
26:13=2(soat)
Javob: Otliq 
to’xtaguncha 3 soat, 
to’xtagandan so’ng 2 
soat yurgan
779-masala
Ikki poyezd bir vaqtda bir-biriga qarab yo’lga chiqdi. 1-poyezdning 
tezligi 65 km/soat, ikkinchi poyezdning tezligi 70 km/soat.Agar 
uchrashguncha 2-poyezd 280 km yo’l yurgan bo’lsa, 1- poyezd qancha 
yo’l yurgan?
280 km
70 km/s
65 km/s
? km
280
:70=
4(so
at)
65x4
=256
(km)
Javob: 1
-
poyezd
256 km 
yo’l yur
gan
22 km
806-masala
Sayyohlar kuni bo’yi 22 km yo’l yurishdi. Ular 3 soatda 
4 km/soat tezlik bilan yurishdi. Qolgan yo’lni 5 km/soat 
tezlik bilan o`tishdi. Sayyohlar necha soat yo’lda 
bo’lishgan? 
3 soat
?soat
4 km/s
? km
? km
5 km/s
3x4=
12(km
)
22-12
=10(k
m)
10:5=
2(soat
)


58 
827-masala
1)Yonilg’i quyish tarmog’idan bir vaqtda qarama-qarshi 
yo`nalishda ikki avtomobil yo’lga chiqdi. Ulardan 
birining tezligi 60km/soat, ikkinchisining tezligi 70 
km/soat. 3 soatdan keyin bu avtomobillar orasidagi 
masofa necha kilometr bo’ladi. 
60 km/s
70 km/s
? km
3 soat
60x3=
180(km)
70x3=
210 (k
m)
180+2
10=39
0(km)
827-masala
1)Yonilg’i quyish tarmog’idan bir vaqtda qarama-qarshi 
yo`nalishda ikki avtomobil yo’lga chiqdi. Ulardan 
birining tezligi 70 km/soat. 3 soatdan keyin bu 
avtomobillar orasidagi masofa 390 km bo’lsa, ikkinchi 
avtomobil tezligini toping. 
? km/s
70 km/s
390 km
3 soat
70x3=210(k
m)
390-210=18
0(km)
180:3=60(k
m/soat)
835-masala
Velosipedchi 4 soatda 40 km yo`l yurdi. 
Qaytishda uning tezligi 2 km ga kam bo’ldi. 
Qaytishda 

necha 
soat 
sarfladi?
40 km
4 soat 
? km/s
x-2 km/s
? soat 
40:4
=10 (
km/s
)
10-2
=8 (k
m/s)
40:8
=5 (s
oat)


59 
860-masala
Aeroportdan bir vaqtda ikki samolyot qarama qarshi
tomonga qarab uchib ketdi. 10 minutdan keyin ular
orasidagi masofa 270 km bo’ldi. Agar 1- samolyotning
tezligi 15 km/min bo’lsa, 2-samolyotning tezligini
toping.
270 km
10min
15km/min
? km/min
15x10
=150(
km)
270-1
50=12
0(km)
120:1
0=12(
km/m
in)
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
 
1.
 
Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi. T.5. –T
O‟zbekiston, 1997. – 384 b.
 
2.
Karimov I. A Barkamol avlod O‟zbekiston taraqqiyotining poydevori 
T.: sharq 1997.
 
3.
Axmedov M, Abdurahmonova N,Jumayev M. 1-sinf uchun 
Matematika darsligi. T, 2014. – 159 b.
 
4.
Axmedov M, Mirzaahmedov M. Matematika – 4 sinf darsligi. – T, 
2003. 
 
5.
Abdurahmonova N, O‟rinbayeva L. Matematika – 2 sinf darsligi. – T, 
2014.
 
6.
Burxonov S, Xudoyorov O‟, Norqulova Q Matematika – 3 sinf 
darsligi. – T, 2014.-208 b.
 
7.
Axmedov M, Mirzaahmedov M. 4 – sinfda matematika. O‟qituvchilar 
uchun qo‟llanma – T, 2003.
 
8.
Axmedov M, Ibragimov R, Abdurahmonova N,Jumayev M. 1-sinfda 
matematika. O‟qituvchilar uchun qo‟llanma. T, 2002. 
 
9.
Umumiy o‟rta ta‟limning Davlat Ta‟lim Standarti va o‟quv dasturi. 
Boshlang‟ich ta‟lim. T, 2005 yil 5 son.
 
10.
Nurmatov A, Ahmadjonov I, Levenberg L. Boshlang‟ich sinflarda 
matematika o‟qitish metodikasi. T, 1991.
 
11.
Bikbayeva N.U., Boshlang‟ich sinflarda matematika o‟qitish 
metodikasi. T, 1998. 
12.
11. Bikbayeva N.U., Matematika – 4 sinf darsligi. – T, 2013.208 b.
 


60 
MUNDARIJA 
 
1.
 
Harakatga doir masalalar tipik arifmetik masala 
sifatida……………………………………………………...3 
2.
Tezlik va vaqt bo‟yicha masofani aniqlash ………………..7 
3.
Masofa va tezlik bo‟yicha vaqtni topish…………………11 
4.
Masofa va vaqtga ko‟ra tezlikni topish…………………...15 
5.
Harkatga doir masalalar ko‟rinishlari va ular ustida
ishlash usuliyoti…………………………………………..22 
6.
Harakatga dor masalalarni yechishda axborot 
texnologiyalardan foydalanishning imkoniyatlari………..32 
 
MUHARRIR:
I. Subhoniy
TEXNIK MUHARRIR:
A.Qalandarov
MUSAHHIH:
M.Bafoyeva
SAHIFALOVCHI:
M.Ortiqova
Nashriyot litsenziyasi A-1 № 118 08.12. 2010. Original – 
maketdan bosishga ruxsat etildi. 25.12.2014. Bichimi 
60x84. Kegli 16 shponli. «Times» garn. Ofset bosma 
usulida bosildi. Ofset qog`ozi. Bosma tabog`i 3.75 Adadi 300. 
Buyurtma №4. Bahosi kelishilgan narxda. 
Buxoro Matbuot va axborot boshqarmasi 
“Durdona” nashriyoti: Buxoro shahri, Namozgoh 
ko`chasi, 97. 
“Sharq-Buxoro” MCHJ bosmaxonasida chop etildi. 
Buxoro shahri, M.Iqbol ko`chasi, 11

Download 3,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish