Dizayn (kostyum), 5111000-Kasb ta’limi (5320900-Yengil sanoat buyumlari konstruksiyasini ishlash va texnologiyasi

        2. Moda industriyasi taraqqiyotining  asosiy bosqichlari

Moda industriyasining  taraqqiyoti  nufuzli iste'mol qilish va  “ommaviy

iste'mol  qilish  jamiyati”ning    parallel    rivojlanishi    bilan      boğliq.  XIX  asr

oxirigacha  moda industriyasi  mavjud  emas  edi, ammo modaning  ijtimoiy

fenomen sifatida antik davrlardan boshlab mavjud bơlganligi bizga ma'lum.  Gap

shundaki,  bu vaqtgacha  aholi asosiy  qatlamining  hayoti  past darajada  edi,

shunga kơra  aholi, birinchi navbatda,   faqat zaruriy, funktsional

mahsulotlargagina  ehtiyoj sezardi.

Moda  mahsulotlari (zargarlik  buyumlari, shoxona kiyimlar) kam sonli

zodagonlar  va  boylar tomonidangina sotib olinardi. Moda kiyimlarini ommaviy

ishlab chiqarish ommaviy ơrta sinfni vujudga kelganidan boshlab yơlga qơyildi.

---

20

        

Moda  industriyasi   taraqqiyotining   bosqichlarini   moda  kiyim  ishlab

chiqarish sanoatining rivojlanish  misolida   yaqqol  kơrish mumkin.

         

Taxminan 1890-1960  yillarda    moda  kiyimlari va  aksessuarlarini   ishlab

chiqarish  kichik  biznesdan  ommaviy ishlab chiqarishga   va moda  industriyasiga

aylandi.  XIX asrning  ơrtalaridan boshlab  maxsus moda jurnallari paydo bơla

boshladi,  ularda joriy mavsumning  yangiliklari  va magazinlardagi  assortiment

haqida  hikoya  qilinardi (  ya'ni ulardan  “Parijda nima kiyishayapti?” savoliga

javob topish mumkin  edi).

        

1950-1960 yillarda   rivojlangan   mamlakatlarda   ommaviy iste'mol  jamiya

tining  shakllanishi munosabati bilan modani prognoz qilish  sistemasi ham

rivojlanib bordi.Moda rivojining tendentsiyalari tahlili bilan shuğullanuvchi

firmalarning  paydo  bơlishi  tayyor  kiyimni ommaviy ishlab chiqarish bilan

boğliq  edi, chunki  endi  bu borada “masshtabli” va uzoq muddatli   qarorlar

qabul qilish talab qilinardi.   Shuning uchun  ommaviy tayyor kiyim ishlab

chiqaruvchi  nafaqat  dizaynerga, balki  mato ishlab chiqaruvchisiga ham boğliq

bơlib qoldi. Chunki mato ishlab chiqaruvchi   unga  bozorda  hozirgi paytda

mavjud bơlgan xom-ashyo va iplar  asosida  tayyorlangan  mahsulotlarnigina

taklif  qilishi mumkin  edi.  Bozorda  modadagi  rangda,  aktual faktura  va original

bichimdagi  kiyimni paydo bơlishi uchun,  3 yil oldin paxtani ơstirish texnologiya

siga va bir vaqtning ơzida   bơlğuvsi  matoni  bơyash  uchun kerakli bơladigan

bơyoq  ishlab chiqarish formulasiga   ơzgartirish kiritish lozim bơlardi. Shuning

uchun modani oldindan prognoz qilish sistemasi vujudga keldi, ushbu sistema

yordamida ayni vaqtdagi moda  tendentsiyalarini  ơzgarib borishi kuzatilardi.

       

1960-1980  yillarda   moda  iqtisodiyoti   ikki darajaga  bơlindi:   “kutyurlar

mahsuloti” ( elita uchun  individual  buyurtmalar) va “pret-a-porte” (ơrta sinf

uchun ommaviy  ishlab chiqarish). Aynan  shu yillar parijlik mashhur kutyuryelar –

Koko Shanel , Kristian Dior, Iv Sen Loran,  Yuber Jivanshilarning davri bơldi.

       

1990 yillarda   moda industriyasida   “plyuralizm” ustunlik qildi,   bu davrda

biror  bir  uslubni  hukmron  bơlgan deb aytish  qiyin  edi, chunki   moda

tendetsiyalari    bir  nechta    trendlarga      bơlinib  ketdi.  Bu  bilan  paralell  ravishda

ơzgarishlar  tezligi  ơsib bordi,  chunki   yangi  uslublar haqidagi  ma'lumotlar

qulay  kommunikatsiya  vositalari yordamida bir zumda tarqala boshladi. Agar

oldin moda industriyasi  katta yoshdagi  boy insonlarga mơljallangan bơlsa, asr

oxiriga kelib moda sezilarli darajada “yoshardi”.  Nihoyat,  iqtidorli  stilistlarning

roli  pasayib, moda poytaxtlari (Parij, London va Nyu  -York )ham  emas, balki

taniqli brendlarni   ishlab chiqarayotgan mahsulotlari   modani belgilab berishi

kuzatildi.  Modadagi  boshqa mahsulotlarning bozorida ham shu tendentsiya

kuzatildi,  yagona  hukmron  standartdan  standartlarning  kơp miqdorliligiga

ơtildi.

Moda industriyasi  Ğarbiy Evropa sivilizasiyasining   fenomeni sifatida

shakllandi,  XX asrning  ohirigacha  modaga ơzga madaniyatlarning ta'siri

bơlmagan. XX asr globallashuvi  nafaqat   Evropa  modasining  butun dunyo

bơyicha  kơrsatilishiga , balki  bu industriyaga  Sharq mamlakatlarining  ta'sir

kơrsatishiga  ham   sabab  bơldi.  Yaponiyada  halqaro miqyosdagi moda

---

21

mahsulotlarini  ishlab  chiqaruvchilar  paydo  bơldi (Issi Mike, Yoshi  Yamamoto

va b.).  Shuningdek,  parijlik  Kutyurye  Kenzo Tokada  butun dunyoga mashhur

bơldi. XXI asrda  sharq madaniyatining  modaga  ta'siri ơsishi munosabati bilan

moda industriyasining   ơzgarishi  kutilmoqda.