Dissotsilanish darajasi

ELEKTROLITIK DISSOTSILANISH


1. Elektrolitlar - Suvdagi eritmalari yoki suyuqlanmalari elektr tokini o`tkazuvchi moddalar elektrolitlar deyiladi; kislota, asos va tuzlar elektrolitlardir.
2. Noelektrolitlar – Eritmalar yoki suyuqlanmalarda ionlarga ajralmaydigan va elektr tokini o`tkazmaydigan moddalar noelektrolitlar deyiladi.
3. Elektrolitik dissotsilanish – elektrolit moddalarning suvda eriganida ionlarga ajralishiga aytiladi. Bu nazariyani 1887 yilda shvеd olimi Svantе Arrеnius taklif etdi. Bu nazariyaning mohiyati 3 ta qoidani o`z ichiga oladi.
1. Elektrolitlar suvda eriganda musbat va manfiy ionlarga ajraladi(dissotsilanadi).
2. Elektr toki ta’sirida ionlar bir yo’nalishda harakatlanadi: musbat zaryadlangan ionlar katodga, manfiy zaryadlanganlari – anodga tomon harakatlanadi.
3. Dissotsilanish – qaytar jarayon. Molekulalarning ionlarga ajralishi bilan bir vaqtda ionlarning birikish jarayoni (assotsilanish) ham sodir bo’ladi.
Shuning uchun elektrolitik – dissotsilanish tenglamalarida tenglik ishorasi o’rniga qaytarlik ishorasi qo’yiladi.
KA ↔ K⁺ + A^-
4. Dissotsilanish darajasi – ionlarga ajralgan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soniga nisbatiga teng.

n – ionlar ajralgan molekulalar soni N – umumiy molekulalar soni
Eritmalarning dissotsilanish darajasi tajriba yo’li bilan aniqlanadi.
Dissotsilanish darajasi elektrolitning konsentratsiyasiga va temperaturaga bog’liq.
Kuchli elektrolitlarda - dissotsilanish darajasi yuqori bo’lib, (α = 30% - 100% gacha).
Ularga suvda yaxshi eriydigan barcha tuzlar, kuchli mineral kislotalar va ishqorlar kiradi.
Kuchsiz elektrolitlarning - dissotsilanish darajasi yuqori (α = 0 – 30 % gacha ) bo’lgan elektrolitlar bo’lib, ularga:
a) Organik kislotalar
b) Ba’zi kuchsiz mineral kislotalar: H₂CO₃, HNO₂ H₂SiO₃, H₃BO₃, H₂S, HClO lar kiradi.
c) Amfoter va kuchsiz asoslar: NH₄OH
Suvning elеktr o`tkazuvchanligidan foydalanib, dissotsilanish doimiysi hisoblab topilgan. 22°С da o`tkazilgan tеkshirishlar К_д=1,8∙10^-16 ekanligini ko`rsatdi.
Suvning dissotsilanishi endotеrmik jarayon. Harorat oshirilganda uning ionlarga parchalanishi kuchayadi, ya'ni К_W qiymati ortadi; masalan, 0°С da
К_W = 0,13∙10^-14; 50°С da К_W = 5,66∙10^-14; 100°С da K_W = 74∙10^-14 da tengdir.