Диссертатсия тўрт бўлимдан иборат

1.4.2 Блок шифрлари
Блок шифрлашда маълумотлар белгиланган узунликдаги блокларга ва блок бўйича шифрланган блокларга бўлинади. Блок шифрлари иккита асосий турга бўлинади:
1) алмаштириш шифрлари (транспозитсия, алмаштириш, П-бохлар);
2) алмаштириш шифрлари (алмаштиришлар, С-бокслар).
Ўзгартириш шифрлари очиқ маълумотларнинг элементларини (битлар, ҳарфлар, белгилар) қандайдир янги тартибда ўзгартиради. Горизонтал, вертикал, қўш алмаштириш, панжаралар, лабиринтлар, шиорлар ва бошқаларнинг шифрлари мавжуд.
Ўзгартириш шифрлари очиқ маълумотларнинг элементларини маълум бир қоидага мувофиқ бошқа элементлар билан алмаштиради. Оддий, мураккаб, жуфт алмаштириш, алфанумерик шифрлаш ва устунларни алмаштириш шифрларини фарқланг.
Ўзгартириш шифрлари икки гуруҳга бўлинади:
1) моно-алфавит (Сезар коди);
2) полиалфавит (Вигенер шифрлаш, Жефферсон тсилиндри, Wҳеатстоне диск, Энигма).
Моно-алфавит алмаштириш шифрларида асл матннинг ҳарфи бошқа, олдиндан белгиланган ҳарф билан алмаштирилади. Масалан, Тсезар кодексида ҳарф лотин алифбосида маълум сонли позитсиялар билан ундан интервалгача бўлган ҳарф билан алмаштирилади. Шубҳасиз, бундай шифрни бузиш жуда осон. Шифрланган матнда ҳарфлар қанчалик тез-тез учраганлигини ҳисоблаш ва натижани ҳар бир тил учун маълум бўлган ҳарфларнинг пайдо бўлиш частотаси билан солиштириш керак.
Кўп ҳарфли алмаштиришларда, дастлабки хабарнинг маълум бир белгисини унинг ҳар бир пайдо бўлишида алмаштириш учун маълум бир тўпламдаги турли белгилар кетма-кет қўлланилади. Бу тўплам чексиз эмас, маълум миқдордаги белгилардан кейин уни қайта ишлатиш керак. Бу соф полиалфавит шифрларининг заифлиги. [10]
Замонавий криптографик тизимларда, қоида тариқасида, шифрлашнинг иккала усули (алмаштириш ва алмаштириш) қўлланилади. Бундай шифр маҳсулот шифр деб аталади. Бу фақат алмаштириш ёки алмаштиришлардан фойдаланадиган скрамблерга қараганда хавфсизроқ.
Блок шифрлаш икки усулда амалга оширилиши мумкин:
1. Фикр-мулоҳаза ёъқ. Асл матннинг бир нечта битлари (блоклари) бир вақтнинг ўзида шифрланади ва асл матннинг ҳар бир бити шифрланган матннинг ҳар бир битига таъсир қилади. Бироқ, блокларнинг ўзаро таъсири ёъқ, яъни манба матннинг иккита бир хил блоклари бир хил шифрланган матн билан ифодаланади. Шунинг учун бундай алгоритмлардан фақат тасодифий битлар кетма-кетлигини шифрлаш учун фойдаланиш мумкин (масалан, калитлар). Мисоллар ЭCБ режимида ДЕС ва оддий қайта ёзиш режимида ГОСТ 28147-89. криптография шифрлаш алгоритми
2. Тескари алоқа билан. Одатда, фикр-мулоҳазалар қуйидагича ташкил қилинади: олдинги шифрланган блокга жорий блок билан 2-модул қўшилади. Бошлаш қиймати ОС занжиридаги биринчи блок сифатида ишлатилади. Битта битдаги хато иккита блокга таъсир қилади - нотўғри ва кейинги блок.