Диссертация илмий раҳбар: филология фанлари доктори, доцент. О. С. Ахмедов Тошкент 2020 мундарижа

Ўзлаштириш усули муҳим усуллардан бири бўлиб, одатда металингвистик хусусиятга эга бўлган бўшлиқни тўлдириш учун қўлланилади. Номенлаш нуқтаи назаридан сўз ўзлаштириш жараёни, тил лексикасининг асосий турларидан бири ҳисобланади. Яъни, нутқни шакллантириш жараёнида тил ресурсларидан фойдаланиб, нутқ тежамкорлиги ёрдамида янги терминни номлаш учун дискурсда қўлланилган ўзга тил лексик бирлиги таржима қилинади. Ўзлаштириш жараёнида бир тил лексик бирлиги қўлланилаётганда бошқа тил белгисининг ўзига хос хусусиятлари ҳам инобатга олинмоғи лозим.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, инглиз тили банк-молия терминологиясида французча ўзлашмалар ҳам учрайди. Инглиз тилига норманд диалекти ва француз адабий тилидан XV асрдан бошлаб кириб келгани учун инглиз тили банк-молия терминологиясидаги ўзлашмаларнинг аксарияти француз ва лотин тилларидан ўзлашган. Масалан:default (дефолт), tranche (транш), capital (капитал), budget (бюджет), commerce (тижорат), deficit (дефицит, камомад), arbitrage (арбитраж), finance (молия), deposit (депозит), bureaude change (айирбошлаш шоҳобчаси), bordereau (рўйхат) ва бошқалар.
Тадқиқотда инглиз ва ўзбек тиллари банк-молия терминларининг таржимасидаги ўзлашган қатлам таҳлил қилинганда қуйидаги натижа аниқланди.(3.3-жадвалга қаранг):
3.3-жадвал.
Ҳозирги инглиз ва ўзбек тилларида ўзлашма қатлам таҳлили

Инглиз ва ўзбек тили ўзлашмалари	Умумистеъмол сўзлар	Банк-молия терминологияси	Иқтисодиёт терминологияси
Араб тилидан ўзлашмалар	От сўз туркумига мансуб	Кўп миқдорни ташкил этади	Ўртача миқдорни ташкил этади
Форс тилидан ўзлашмалар	Асосан от туркумига	Кам миқдорни ташкил этади	Ўртача
Француз тилидан Ўзлашмалар	От туркумига	Кўп	Салмоқли улушни ташкил этади
Лотин, грек тилидан ўзлашмалар		Ўртача	Ўртача
Русча байналмилиал ўзлашмалар	Барча сўз туркумларига оид	Кўп	Кўп

Юқорида келтирилган 3.1-жадвалдан кўринадики, ҳозирги ўзбек тили банк - молия лексикаси учун сўз ўзлаштиришнинг сермаҳсул манбаси инглизча ва русча байналмилал терминлардир. Тарихий тадрижий жиҳатдан ўзбек тили учун сўз ўзлаштиришдаги қадимги манба тиллар эса форс, тожик, араб тилларини эътироф этиш ўринлидир.

Банк-молия терминларини таржима қилишда грамматик трансформациялаш муҳим аҳамият касб этади. Таржима жараёнида бир тилдаги лексик бирликлар иккинчи тилга трансформация қилинган ҳолда ўгирилади. Банк - молия терминларини таҳлил қилиш жараёнида қуйидаги лексик трансформациялардан фойдаланилади:

1.