Dilorom qosimova menejment nazariyasi

11.2.  N izo li  va ziy a tn i  boshqarish
Nizoli  vaziyatni  b o sh q arish n in g   bir  qancha  sam arali  usullari 
m avjud  bo'lib,  ularni  quyidagi  ikki  kategoriyaga  ajratish   m um kin: 
tarkibiy  va  shaxslar  o'rtasidagi.
R ahbar  nizoning  asosiy  sababi  kishilar  fe’lidan  iborat  deb  hisob- 
lam asligi  kerak.  A lbatta,  bunday  farqlar  nizoga  sabab  bo'lishi  m um ­
kin,  lekin  ular  ko'pincha  nizoga  olib  keluvchi  om illar  qatoriga  kira­
di,  xolos.  R ahbar  nizoni  bartaraf  qilishdan  avval  uning  kelib  chi­
qish  sabablarini  turli  usullar  vositasida  tahlil  qilishi  kerak.
Nizolarni  hal  etish n in g   to 'r tta   tarkibiy  usullari  m avjud:  ishga 
bo'lgan  talabni  tushuntirish,  koordinatsiya  va  integratsiya  mexanizm- 
laridan  foydalanish,  um um iy  tashkiliy  m aqsadlar  m ajm uini  belgi­
lash,  ra g 'b atlan tirish   tizim ini  qo'llash.
Ish g a   q o 'y ila d ig a n   ta la b la rn i  tu s h u n tir is h   nizoli  v a z iy a tn i 
boshqarishning  en g   yaxshi  usullaridan  hisoblanadi.  H ar  bir  xodim, 
bo'linm a  ishidan  qanday  natija  kutilishi,  ularning  asosiy  huquq  va 
burchlari  tizim ini  tu sh u n tirish   kerak.
Nizoli  vaziyatni  bosh q arish n in g   у ana  bir  usuli  koordinatsiya 
m exanizm i  -   buyruqlar  zanjiri,  vakolatlam i  taqsim lashni  qo'llashdir. 
A g ar  bir-ikki  xodim   o 'rta s id a   b a’zi  m asala la r  b o 'y ich a  norozilik 
bo'lsa,  ular  um um iy  boshliqlarga  qaror  qabul  qilish  u chu n  m uro- 
jaat  qilishlari  nizoning  oldini  oladi.  Y agona  boshchilik  usuli  nizoli
130

---

v aziyatning  oldini  olish  im konini  beradi,  chunki  rahbar  q o ‘l  ostida 
ishlovchi  xodim  kim ga  bo'ysunishini  yaxshi  biladi.
Nizoli  vaziyatni  boshqarishda  m enejm ent  ierarxiyasi,  vazifalarni 
bog'lovchi  xizm atlar,  m aqsadli  g u ru h lar  kabi  in te g ra tsiy a   vosita- 
larini  q o ‘llash  zarur.  M asalan,  savdo  bo'lim i  bilan  ishlab  chiqarish 
bo'lim i  o 'rta sid a  nizo  vujudga  kelgan  korxonada  bu yu rtm a  va  so- 
tu v   oby ek tlarin i  k o o rd in atsiy a  qiluvchi  b o 'lin m a la r  x izm atlarin i 
tashkil  etish  yo'li  bilan  m uam m oni  hal  etish  m um kin.
U m um iy  tashkiliy  maqsadlar  majmuini  belgilash  nizoli  vaziyatni 
boshqarishning  yana  bir  tarkibiy  usulidir.  M asalan,  ishlab  chiqarish 
bo'lim ining  uch  sm en asi  bir-biri  bilan  nizo  qilgan  bo'lsa,  h ar  bir 
sm en a  u chun  em as,  balki  b u tu n   korxona  bo'lim   uchun  vazifa  belgi- 
lashi  lozim.  Xuddi  shunday  tarzd a  butun  korxona  uchun  m aqsad 
belgilash  bo'lim lar  boshliqlarining  faqat  bo'lim  uchun  emas,  balki  bu­
tu n   korxona  uchun  m uhim   qarorlar  qabul  qilishiga  olib  keladi.
Nizoli  vaziyatni  boshqarish  usuli  sifatida  kishilar  xulqiga  t a ’sir 
k o 'rsa tu v c h i  taqdirlash  usulini  qo'llash   m um kin.  M uam m on i  hal 
etish g a  har  tom onlam a,  ch uqur  yondashuvchi  kishilarga  tash ak k u r 
e ’lon  qilinishi,  m ukofot  berilishi  yoki  lavozim i  ko'tarilishi  lozim.
N izolarni  bartaraf  etish n in g   quyidagi  besh  shaxslararo  uslub­
lari  mavjud.