Dilnavoz Yusupova

yo lab mudur?
 
Yo magar shahd-u shakar 
yolabmudur?
 
Foilotun foilotun foilon 
Jonima payvasta novak otqoli 
G‘amza o‘qin qoshig‘a 
yolabmudur?
 
Foilotun foilotun foilon
».
 
Bu o‗rinda Alisher Navoiy tuyuqning uch jihatiga: ikki baytli bo‗lishi, tajnisga 
asoslanishi va maxsus vaznda – 
ramali musaddasi maqsur (mahzuf)
da yozilishiga 
diqqat qaratyapti. Bobur «Muxtasar»da tuyuqning bir necha nav‘lari haqida gapirib, 
tajnisli tuyuqlarning olti xilini ko‗rsatadi. Ulardan eng xarakterlilari quyidagilardir: 
1
)
 1-, 2-, 4-misralarida qofiya sifatida tajnis ishlatilgan tuyuqlar; 
2
)
 har to‘rt misrasida qofiya o‘rnida tajnis ishlatilgan tuyuqlar; 
3
)
qit’a tuyuqlar 
(
juft misralargina qofiyalanadi va ular tajnis so‘zlardan iborat 
bo‘ladi
)
.
Bu uch turning ham eng kam uchraydigani bari to‗rt misrasi tajnisli qofiya bo‗lib 
kelgan tuyuqdir. Boburning shunday tuyuqlaridan biri: 
Vasldin so‘z derg‘a yo‘q yoro manga,
Hajr aro rahm aylag‘il, yoro, manga,
O‘qung etti ko‘p yamon yoro manga,
Marhami lutfing bila yoro manga.
«Yoro» so‗zi to‗rt o‗rinda to‗rt ma‘noda kelayotir:
1
) 
kuch, mador; 2
)
 ey yor; 3
)
 yara; 4
)
 yaramoq, yordam bermoq.

---

103 
Tajnissiz tuyuqqa Boburdan misol keltiramiz: 
Yo‘qturur nozingdin ozore manga,
Noz agar qilsang manga matlubdur.
Xoh ko‘rsat lutf-u xohi javr qil,
Har ne voqe’ bo‘lsa sendin xo‘bdur.