Dialektizmlar

Dialektizmlar (dialekt) - adabiy tildagi dialektlarning oʻziga xos hududiy unsurlari. D.lar tilshunoslikning barcha sohalari (fonetika, leksika, morfologiya, sintaksis va b.)ga taallukli. Badiiy ijodda D.lar narsa, voqea va hodisaga mahalliy tuye berish maqsadida qoʻllanadi, bundan tashqari personaj nutqini individuallashtirish uchun foydalaniladi. Biroq, bunday qoʻllash tufayli D.lar adabiy tilga oid boʻlib qolmaydi. D.larni qoʻllash uslublararo ham cheklangan. Badiiy uslubda ancha keng , publitsis-tik uslubda qisman qullangani holda ilmiy, rasmiy uslublarda deyarli uch-ramaydi. Baʼzi soʻzlar adabiy til va dialektda qullangani holda boshqa dialektda boshqa maʼnoni ifodalaydi. Mas, "shoti", "tovoq" Fargʻona til shevalarida "narvon", "lagan"ni bildirsa, adabiy tilda "arava shotisi" "kosaga uxshash idish"ni anglatadi. Xorazm shevasiga xos "gʻoʻch" soʻzi — "mard", "botir", "nishatamiz" — "nima qilamiz" degan maʼnoni bildiradi. D.lardan oʻrinli foydalanish badiiy ijodning , umuman nutqning badiiyligini, uslubning fazilati, taʼsirchanligini oshiradi.

Jargon (frans. jargon. — safsata) — biror ijtimoiy guruhning oʻziga xos leksikasi, fonetikasi va grammatikasi bilan umum soʻzlashuv tili va mahalliy dialektlardan farq qiladigan tili. J. muayyan ijtimoiy muhitda yuzaga keladi va shular manfaatiga xizmat qiladi (maye, talabalar, harbiy xizmatchilar, turli kasb, mashgʻulot egalari orasidagi J.). Bunday J.larni kuchli rivojlangan va aniq terminlarga ega biror kasb tili bilan aralashtirmaslik lozim. J. ham leksik, ham uslubiy jihatdan turli-tuman, tezda oʻzgaruvchan, barqaror boʻlmaydi. Mac, yoshlar orasida "ketdim" oʻrnida "sirpandim", "pul" oʻrnida "soqqa", "dollar" oʻrnida "koʻki"; sanʼatkorlar orasida "xizmat uchun haq olmaslik" oʻrnida "tom suvoq", "pul" oʻrnida "yakan" va h. k. J.lar uchraydi. J. badiiy ijodda asar qahramoni xususiyati, tabiatini ochib berish uchun xizmat qiladi. J.lar turli tillarda soʻzlashuvchi xalqlar vakillarining bir-birlari bilan aloqa qilishida yoki turli xalq vakillari yigʻiladigan joylar (maye, chegara, portlar)da ham paydo boʻladi. J.lar qaysi ijtimoiy guruh orasida yuzaga kelgan boʻlsa, deyarli faqat shu guruh vakillari uchun tushunarli boʻladi, shu toifadagilarning vaziyat, sharoit taqozasiga koʻra boshqalardan yashirin tutiladigan maqsadlariga xizmat qiladi.

Argo (frans. argot – jargon) – ma’lum toifa kishilargagina tushunar-li so‘zlar mavjudligi bilan umumxalq ti-lidan farq qiluvchi, biror ijtimoiy to-ifa, guruh (mas, dallollar, sportchilar, talabalar, o‘g‘rilar va hokazo)ga xos yasama til.

Varvarizmlar (yun. barbaros — aynan ajnabiy) — maʼlum bir tilga chet tillardan kirib kelgan, tilda toʻla oʻzlashmay, yotligi bilinib turadigan soʻz va iboralar. V. asosan soʻzlashuv uslubiga xos, tilning adabiy meʼyorini buzadi va uning asosiy lugʻat tarkibiga kirmaydi. V.dan baʼzan badiiy adabiyotda mahalliy muhitni berish, obrazlarni xoslashtirishda foydalaniladi. Mas., V. iyemni ("Xanka", "Tanka"), pulni ("koʻkidan" bormi — dollar bormi), lavozim va shaxsni ("mer", "shef", "bos", "baron") va h.k.ni anglatadi, shuningdek mazax kilishda foydalaniladi. Oʻzbek tili dav-lat tili maqomini olgach, turli tillar-dan, ayniqsa rus tilidan kirgan V.dan ("madam", "bratan", "zemlyak", "paxan", "dedulya" va b.) oʻzbek soʻzlashuv tili faol tozalana boshladi.

Afsuski, rus tilidagi parazit so'zlari bizning vaqtimiz fojeasi. Biror kishining nutqi bunday so'zlar bilan ifloslanganida aytilganlarning ma'nosini tushunish juda qiyin. Ko'p odamlar hatto odat tusiga kirib qolishadi: nutq paytida suhbatdosh ko'plab parazit so'zlarini ishlatsa, unda ikkinchi kishi, aytilganlarning ma'nosiga kirish o'rniga, qiziqarli o'yinni boshlaydi: bunday so'zlarning sonini hisoblash. So'zlar parazitlar og'zaki fikrlarni emas, balki insonning taassurotini buzadi. Biz darhol yomon odatlarga qarshi kurashib, o'zingizni parazit so'zlaridan o'zingizni olib qochishga taklif qilamiz.

Parazit so'zlari ro'yxati

Biz parazit so'zlari misollari "parodi" ni tuzdik. Uni o'rganganingizdan so'ng, siz o'z so'zlashuvingizni tahlil qilishingiz osonroq bo'ladi: go'yo; to'g'ri gapirish; Shunday qilib; to'liq ma'noda; To'g'ri; ular aytganidek; shunga o'xshash; aytmoq; Aslida; o'zi kabi; turdagi; bu erda; qisqaroq; qanday aytish; ko'rasiz; eshitasiz; turi; aslida; umuman olganda); umuman; qandaydir tarzda; Shakl. ot-sariqchada; printsipial jihatdan; hozir; shunga o'xshash; faqatgina; Bu yerda; Aslida; ha; yo'q; bularning barchasi; umuman; ya'ni; bu; Bu eng ko'p; eshkin mushuk; Xo'sh; Xo'sh, bu erda; Baholash; prikol; degani.

Bu parazit so'zlarning to'liq ro'yxati emas, shuning uchun nutqingizni kuzatish uchun o'zingizni sinab ko'ring.

Parazit so'zlaridan qanday qutulish mumkin?

Birinchidan, nutqda parazit so'zlar bilan to'la odamni tasvirlaylik. Ehtimol, bu sizning fikringizni o'ylab ko'rishi va so'zlashuvingizga e'tibor beradi. Bir kishi o'z nutqida parazitlarni muntazam ravishda qo'llaganida, u:

1. 
   Suhbatdoshlarni bezovta qilish boshlanadi va boshqalar uchun qiziq bo'lmaydi.
   
2. 
   O'zining kuchli tomonlaridan ishonchsiz kishining tasvirini yaratadi. Uning nutqi ma'nosiz suv oqimiga o'xshaydi.
   
3. 
   O'z nutqida tez-tez chalkashib ketadi. Agar nutqingizni tartibga keltirsangiz, fikrlaringiz ham boshqalarga ochiq bo'ladi.
   
4. 
   Agar siz yorqin bir martaba yaratmoqchi bo'lsangiz, omma oldida turing, yangi tanishlar qiling, so'ng nutqingizda parazit bilan kurashing. Bu so'zlar faqat to'siq emas, balki sirlarini ham berishi mumkin.
   

Agar siz yuqorida aytilgan narsalarni jiddiy o'ylab ko'rsangiz, parazit bilan so'zlashishga osonroq bo'ladi. Bundan tashqari, "aaaaa", "eeee" va juda faol gesticulation xarakterli aralashuvlarini unutmang. Nutqingizda bunday kamchiliklarni ta'kidlab, u bilan ishlashni boshlang.

Agar siz nutqingizni diqqat bilan tozalashga qaror qilsangiz, har bir so'zning narxi haqida o'ylashingiz kerak. Axir, ba'zi hollarda, sizning "eeeee" yoki "like" biri sizning kelajakdagi ishingiz uchun qimmatga tushishi mumkin, va ba'zan sizning sevgilingiz bir nuqtada sizning cheksiz "tinglovchilarni" tinglashi mumkin.

Psixologlar bu variantni parazit so'zlaridan qutulish taklifini taklif qiladilar: agar siz ushbu so'zni yana bir marta takrorlagan bo'lsangiz, masalan, "gul" yoki "kamon" haqida kulgili bir narsa qo'shing. Menga ishoning, sen bir vaqtning o'zida axmoqona ko'rinasiz, demak siz o'zingizni nazorat qila olasiz.

Shuningdek, biz ushbu dushmanga qarshi kurashda yordam beradigan tavsiyalar tayyorladik:

1. 
   Hayotiy hayot tarzini o'zgartirishga harakat qiling, har doim o'zingizni nazorat qiling va o'zingizni kuzatib turing.
   
2. 
   Davomi. Shu jumladan, ovoz chiqarib.
   
3. 
   Nutqingizda to'xtating. To'xtatishlar nutqingizni yanada jiddiy qiladi.
   
4. 
   Nutqda suhbatdoshingizga qarang.
   

Qo'ylaringizni parazit so'zlar ko'rinishida tozalashdan keyin, siz bilan muloqot siz uchun juda yoqimli va eng maqbul bo'ladi, har qanday narsalar uchun qutb, bunday g'alabasi tufayli o'zingizni hurmat qilish faqat g'alaba qozonadi.