Di- qo'shimchasi per-…-i, per-…-kan, di-…-kan va shu kabi boshqa old va ort fe’l yasovchi qo’shimchalar bilan ham birlashtirilishi mumkin. Di- majhul nisbat yasovchi qo’shimchasi unga ergashgan so'zda majhul nisbat ma`nosiga ega bo`ladi. Har bir so'zdan keyin turli xil qo'shimchalar so'zga butkul boshqacha ma'no berishi mumkin. Yuqorida berilgan har bir qo’shimchani alohida misollar bilan tahlil qilib chiqamiz.
Diper-…-kan qo’shimchasi
Diper-…-kan old va ort qo’shimchasi memper-…-kan old va ort fe’l yasovchi qo’shimchasining passiv shakli hisoblanadi. Ushbu qo`shimcha qo`llanilgan so`z turiga qarab turli xil ma`nolarga ega bo`lishi mumkin.
Masalan:
1.Orang itu senang setelah dipertemukan kembali dengan anaknya yang hilang.
Erkak yo'qolgan o'g'li bilan uchrashganidan xursand edi.
2. Perbedaan pendapat saling diperdebatkan di rapat itu.
Uchrashuvda turli xil fikrlar muhokama qilindi.
Diper-…-i old va ort majhul nisbat yasovchi qo’shimcha
Diper-…-i old va ort majhul nisbat yasovchi qo’shimchasi ham yuqoridagi majhul nisbat qo’shimchasi singari memper-…-i old va ort fe’l yasovchi qo’shimchasining passiv shakli sifatida qo`llaniladi.
Misol uchun:
1.Mobil Ayah diperbaiki di bengkel langganannya.
Dadamning mashinasi odatdagi ta'mirlash ustaxonasida ta'mirlandi.
2. Para tentara diperlengkapi dengan senjata khusus yang canggih.
Askarlar zamonaviy maxsus qurollar bilan jihozlangan.
Di-…-kan old va ort majhul nisbat yasovchi qo’shimchasi
Di-…-kan old va ort majhul nisbat yasovchi qo’shimchasining me-…-kan affiksining passiv shakli sifatida ishlatiladi.
Misol uchun:
1.Masalah yang tidak terlalu penting itu diperkarakan cukup jauh oleh salah satu pihak.
Unchalik ham muhim bo'lmagan masalani tomonlardan biri ancha oldin ilgari surgan edi.
2. Malam tahun baru diramaikan dengan suara kembang api.
Yangi yil arafasida salyutlar ovozi jaranglamoqda.
Yana bir majhul fe’l yasovchi qo’shimcha ham mavjud bo’lib, ter- qo’shimchasidir. Ushbu qo’shimcha ham o’zak so’zga qo’shilib, majhul nisbat yasaydi va harakat to’satdan, kishi bilmagan holda sodir bo’lganini anglatadi. Masalan, ushbu qo’shimchani gapda qo’llab, qanday ma’no hosil qilishini ko’rib chiqamiz:
1.Bas persiaran itu terlanggar tembok rumah Ali.
Bu avtobus Alining uyi yonidagi devorga kelib urildi.
2.Pekerja itu terminum racun serangga.
Bu ishchi hashoratlarga qarshi dorini ichvordi.
Misollarda ko’rib turganimizdek, ter- qo’shimchasi qo’shish orqali ish-harakat to’satdan, ya’ni kishi bilmagan holda sodir bo’lgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |