Deshifrovka tushunchasi

1. 
   Deshifrovka tushunchasi
   

Deshifrovka (frans. dechiffrer -maʼnosini yechmoq) —1) notanish xatlar yoki shifrli yozuvlarni shartli belgilar vositasida oʻqish; Deshifrovka yozma yodgorliklarning magʻzini chaqishda qoʻllaniladi. Bunda maxsus usullardan foydalaniladi; 2) yerda olingan fotosuratlar, aero va kosmik fotosuratlar boʻyicha muayyan hududni tadqiq qilish usuli. Samolyot yoki turli xil uchish apparatlarida olinadigan fotosuratlarni DESHIFROVKA qilishda biror obʼyektning soni va harakteri uning suratdagi koʻrinishiga qarab aniklanadi. Topografik DESHIFROVKA vositasida yer yuzasining relyefi va mahalliy predmetlarning suratlari oʻrganiladi hamda joylar razvedka qilinadi; 3) taktik DESHIFROVKAda dushmanning mudofaa inshootlari, oʻt ochish pozitsiyalari, kommunikatsiyalari, aerodromlari, buyruq-nazorat punktlari va boshqalar aniqlanadi; 4) maxsus DESHIFROVKA oʻrganilayotgan hudud yer yuzasining geologik tuzilishi, ustki qatlam harakteri (mas, lyoss jinsi), yer osti suvlarining resurelari va shu kabi maʼlumotlarni aniklashni koʻzda tutadi.

Noma'lum skriptda (noma'lum tilda) va boshqa ma'lum bo'lgan ikki tilli hujjatlarga ega bo'lish juda ko'p yordam beradi. Champollionning qo'liga tushgan va unga Misr yozuvini ochishga yordam bergan Rosetta tosh edi.
Yozma shaklda ishlatiladigan belgilarning umumiy sonini taxmin qilish mumkin bo'lishi uchun etarli miqdordagi hujjatlarga ega bo'lish kerak. Bu bizga dekodlashning birinchi savollaridan biri haqida taxmin qilish imkonini beradi: yozuv tizimi nima edi - alifbo yoki abugida (bir necha o'nlab belgilar), bo'g'inlar (yuzga yaqin) yoki ideografik (bir necha ming)?
Shifrlanadigan tillar guruhini to'g'ri aniqlash juda muhimdir. Bu, ayniqsa, fonetik yozuvlarni ochishda to'g'ri keladi. Lineer B bizga yunon tilini yozgan degan gipotezani ochishga imkon berdi. Xuddi shunday, ugarit tilining ibroniy tiliga yaqinligi haqidagi taxmin ugarit alifbosining ajralishiga olib keldi. Va etrusk tilini aniq tushunib bo'lmaydi, chunki unga aloqador tilni topish mumkin emas.
Harflarning shakliga katta ahamiyat berish kerak emas (qiyosiy usul taniqli dekodlovchilar B. Grozniy, V. Georgiev va boshqalarni boshi berk ko'chaga olib keldi). Maʼlum boʻlgan deyarli barcha tizimlar bir xil primitivlar toʻplami (doira, xoch, tire va boshqalar) bilan ishlaydi.Soʻz va iboralarning ichki tuzilishini izlash, takrorlanuvchi konstruksiyalarni ajratib koʻrsatish va iloji boʻlsa, ularning talqinini taklif qilish zarur. Xuddi shu printsip shifrlangan xabarlarni dekodlashda qo'llaniladi - masalan, Linear B ni kasbi bo'yicha arxitektor M. Ventris shifrlagan.