Ders: Karşılaştırmalı Oğuz Lehçeleri konu: Ali Şir Nevai ÖĞretim görevliSİ: Doç. Dr. Emine atmaca ödevi hazirlayanin adi-soyadi: Sarvinoz umarova

Nevai’nin aşk konusunda bakış açıları
Tabii ki, Ali Şir Nevai’nin gazellerini okumak ve anlamak ve manevi olarak zevk almak özel bir hazırlık olmadan mümkün değildir. Şairin eserlerini anlamanın ilk engeli – Nevai’nin özel sözlükler yardımıyla yazdığı eski Özbek dilini anladıktan sonra bile, şairin eserlerinin anlam dünyasını gizleyen başka engeller de var. Bunlar, her şeyden önce, şairin tüm eserlerini dikkatlice okuyarak, zamanının sosyal, felsefi fikirlerini ve aklını ve dünya görüşünü etkileyen ve ilham veren edebi geleneklerini inceleyerek aşılabilir. Böyle yorulmak bilmeyen bir çalışma ve okuma sayesinde, Ali Şir Nevai’nin tek bir gazeli bile, büyük anlamlar içeren bütün bir çalışma seviyesine yükseldiğini görebiliriz.
Şairin “Mahbub ul-kulub” eserinde aşk, insanlığın tacını süsleyen paha biçilmez bir mücevhere, insanlığın gözünde parlak bir yıldıza karşılaştırılır. Sevgi anlamında ateş işi olmayan bir kelime bile eylemsiz cansız bir beden gibidir:
Сўзки маънисида ишқ ўти нишони бўлмағай,
Бир таҳарруксиз бадан онглаки, жони бўлмағай⁴
Nevai’nin sevgiyi manevi açıdan da ayırması dikkat çekicidir. Nasıl insanlar zihinsel ve ruhsal olarak birbirinden farklıysa, sevgi de seviyelere ayrılırdiyor Nevai. Sevgiye böyle manevi bir fenomen olarak yaklaşırken, Nevai aynı zamanda insan sevgisini – Allah’a olan sevginin bir aşaması olarak görür.
Aşağıdaki rubai’sinde Nevai, aşık olduğunu iddia eden bir kişiye şu şekilde tavsiyede bulunur:
Гар ошиқ эсанг зебу такаллуфни унут,
Яхшию ямон ишда тахаллуфни унут.
Ўтган гар эрур ёмон таассуфни унут,
Келган гар эрур яхши таассуфни унут
Anlamı: Eğer aşık olduğunuzu sanıyorsanız, o zaman kendinizi düşünmeyi unutun, geçmişin kötü şeyleri hakkında çok fazla düşünmeyin ve gelen iyi şeyleri kurtarmayı düşünmeyin.
Ya da:
Гар ошиқ эсанг, меҳру вафо қилма ҳавас,
Дард иставу дафъиға даво қилма ҳавас.
Ҳижрону висол мутлақо қилма ҳавас,
Дилдорингдин ғайри ризо қилма ҳавас
Anlamı: “Aşk karşılığında sadece şefkat ve vefa yaşayacağım diye düşünme, Ancak, kendine sadece acı ara, tedavi arama, ona kavuşmayı da hiç isteme. Aşkından amaç sadece sevgilini rızasını almak olsun.”