Дераза кондиционерларининг вазифаси; Дераза кондиционерларининг тузилиши ва ишлаш принципи; Дераза кондиционерларининг хисобий тахлили

PO(OH)₂ фосфон гуруҳларини ўз ичига оладиган комплексонлар ва комплексонларнинг ҳосилалари бўлган косплексонитларни қўллаш фақатгина қозон-агрегатлар ва иссиқлик алмашиниш аппаратларида қуйқа ҳосил бўлишидан қочиш эмас, балки иссиқлик таъминоти ва сувни иситувчи қозон-агрегатлар тизимларининг контурларини олдинги чўкиндилардан тозалаш имконини ҳам беради. Катта сув ҳажмига эга бўлган, катта миқдордаги чўкиндилар тўпланган тизимларда комплексонларни қўллашда қаттиқ дисперс чўкиндиларни тутиб қоладиган фильтрларни ўрнатиш мақсадга мувофиқ бўлади. Паст ҳаракат тезлиги туфайли улар паст оқим тезлигига эга бўлган зоналарда тўплана бошлайди, бундай зоналар кўпинча қозонларнинг пастки коллекторларида жойлашади, бу қувурларнинг куйишига олиб келиши мумкин. Тизим қуйқадан тозалангандан кейин бундай хавф камаяди. Комплексонларни қўллашдан олдин тизимни ювиш зарур бўлади.
Комплексонларни қўллашнинг самарадорлиги уларнинг концентрацияси ва сувнинг кимёвий таркибига боғлиқ бўлади. 0,3 мг/л дан ошиқ темир миқдорига эга бўлган сувга комплексонлар билан ишлов беришдан олдин уни темирсизлантиришни ўтказиш мақсадга мувофиқ бўлади.
Комплексонларни қўллашни бошлашдан олдин чўкмндилар ўтирган тизимни ювиш, сўнгра комплексонларнинг юқори концентрацияли дозалари билан бир неча босқичда тозалаш мақсадга мувофиқ бўлади.
Чўкиндилар тўпланган тармоқларни эксплуатация қилишда комплексонларнинг эски чўкиндилар ювилмайдиган, янгилари эса ҳосил бўлмайдиган мувозанат ҳолатига мос келадиган концентрацияси ушлаб турилади.
Бу мувозанатнинг тармоқларнинг интенсив ювилиши томонга бузилиши барча тўпланган чўкиндилар сувга тушиши ва сувнинг ҳаракат тезлиги паст бўлган зоналарда тўплана бошлашига олиб келади. Бу айниқса қозонлар учун хавфли бўлади.
Комплексонлардан фойдаланадиган тизимларда тўлиқ оқимли бўлмаган шлам ажратгичларни тўғри жойлаштириш билан шламни чиқариб юборишнинг интенсив услубларини қўллаш зарур бўлади. Эксплуатация қилиш жараёнида охир-оқибатда барча сув улар орқали ўтади.
Комплексонлар сарфи ювиладиган контурнинг ҳажми ва чўкиндиларнинг миқдоридан келиб чиқиш билан ҳисобланади. Тозалаш тугаганлигини темир ионлари, комплексонларнинг концентрациялари ва рН нинг қийматлари вақтда турғунлашганлиги кўрсатади.
Озиқлантирувчи сув ва тармоқдаги сувга ион алмашиниш фильтрларини қўллаш билан анъанавий ишлов бериш усулларининг иқтисодий харажатлари тобора ошиб бораётганлиги сабабли (10 ва ундан ҳам ошиқ руб./м³), янги автоматлашган сувга ишлов бериш тизимига ўтиш қизиқиш уйғотади (қурилманинг нарха 30-50 минг рубль атрофида). Комплексоннинг нархи 25 - 30 руб./кг бўлгани ҳолда бир килограмм комплексон 1500 м³ гача озиқлантирувчи сувга ишлов беришга етарли бўлади. Бунда 1 м³ сувга ишлов беришнинг нархи бир неча тийинни ташкил қилади, тозалаш иншоотларига металл хлоридлари чиқарилмайди, тизимнинг қувурлари кимёвий коррозияланишни секинлаштирадиган ишлов беришга тортилади (рух комплексонларини қўллаш билан), иссиқлик тизимининг аввал тўпланган чўкиндилардан ювилиши содир бўлади.
Сувга комплексонлар билан ишлов бериш биологик чўкиндилар ҳосил бўлишининг олдини олмайди. Шу сабабли юзадаги манбалардан олинадиган сув олдиндан механик тозалашдан ўтказилиши лозим бўлади.
2-жадвал.