Denov tuman 4-son kasb-hunar maktabi

1.194-rasm. Shinaning radial
qirqimi:
1—karkas; 2—yostiq qatlam;
3—protektor; 4—yon tomon;

3. 
   bort; 6—bort tumshug‘i;
   7—bort asosi; 8—bort tovoni;
   9—bort tasmasi; 10— bort simi;
   11—o‘rov; 12—to‘ldirish chilviri;
   H—pokrishka profili balandligi;
   Hj—proffl asosidan gorizontal o‘q
   chizig‘igacha bo‘lgan masofa;
   H₂—gorizontal o‘qdan ekvatorgacha
   bo‘lgan masofa; B—profil eni;
   B_b—toj; R—protektorning egrilik
   radiusi; D—shinaning tashqi
   diametri; d—shinaning o‘tqazish
   diametri; h—protektor yoyi
   strelasi; S—bortlarning
   ochilish eni; a—bort eni.
   

Avtomobil shinalariga quyidagi talablar qo‘yiladi:

• 
  qayishqoqlik xossalari avtomobil ko‘rsatkichlari va harakat- lanish sharoitiga mos bo‘lishi;
  
• 
  to‘g‘inga kiydirilgan kamerali va kamerasiz shinalar zich (ger- metik) bo‘lishi va har doim ichki bosimi barqarorligini ta’minlashi;
  
• 
  shinalarning yo‘l qoplamasi bilan ilashishi yetarli, g‘ildirashga qarshiligi minimal bo‘lishi;shina yo‘l qoplamasi bilan o‘zaro ta’sirlashganda solishtirma nagruzka (yuk) past bo‘lishini ta’minlashi;
  
• 
  protektorning guli yo‘l qoplamasiga mos kelishi (1.195-rasm);
  
• 
  s
  
  1.195-rasm. Shinalar protektorlarining gullari:
  a—yaxshi yo‘lllar uchun; b— universal; d—yuqori o‘tuvchan; e—qishki; f—konlar uchun; g—asimmetrik.
  
  hinalarning tepishi har qaysi tur shina uchun belgilangan qiymatdan oshmasligi;
  
• 
  harakatlanish vaqtida chiqadigan ovoz (shovqin) joiz qiymatlarda bo‘lishi;
  
• 
  shina yetarli darajada pishiq bo‘lishi (teshilish va boshqa shikastlarga chidashi), protektori yeyilishga chidamli bo‘lishi va mo‘ljallangan muddat mobaynida xizmat qilishga chidashi kerak.
  

Avtomobil shinalari quyidagicha tavsiflanadi:

1. 
   vazifasiga ko‘ra:
   

• 
  yengil avtomobillar uchun;
  
• 
  yuk avtomobillari uchun;
  
• 
  yuqori o‘tuvchan avtomobillar uchun;
  

2. 
   zichlash (germetiklash) usuli bo‘yicha:
   

• 
  kamerali;
  
• 
  kamerasiz;
  

4. 
   shakli (profili) bo‘yicha:
   

• 
  oddiy profilli;
  
• 
  keng profilli;
  
• 
  past profilli;
  
• 
  juda past profilli;arksimon;
  
• 
  pnevmatik (pnevmokatok);
  

4. 
   o‘lchamlari bo‘yicha:
   

• 
  yirik o‘lchamli: B > 350 mm (14 duym");
  
• 
  o‘rtacha o‘lchamli: B=200—350 mm (7 duym"—14 duym");
  
• 
  kichik o‘lchamli: B < 260 mm (10 duym");
  

4. 
   tuzilishi bo‘yicha:
   

• 
  diagonal (yugurish yo‘li o‘rtasida ipning qiyalik burchagi 45—60°);
  
• 
  qurshalgan diagonal (brekerida ipning qiyalik burchagi 60° dan katta);
  
• 
  radial (karkas ipining qiyalik burchagi 0°, brekerda 65°);
  
• 
  bosimi rostlab turiladigan;
  
• 
  karkassiz;
  
• 
  karkasda olinadigan protektorli.
  

Yuk avtomobillari uchun shinalar tanlashda ularning pishiq- ligiga, xizmat muddatiga, g‘ildirashga qarshiligi kichikligiga, protektor gulining yo‘l sharoitiga mosligiga alohida e’tibor beriladi.
Yengil avtomobillar uchun shinalar tanlashda xavfsizlikka, tejamlilikka, qulaylikka va belgilangan yuk ko‘taruvchanlik uchun shinaning optimal diametri ta’minlanishiga alohida ahamiyat beriladi.
Shinalarning tuzilishini takomillashtirishning zamonaviy yo‘na- lishlari:

• 
  nisbiy balandligi va profilini kichraytirish;
  
• 
  radial (1.196-rasm) va kamerasiz (1.197-rasm) shinalardan
  

foydalanish. 2 3
1.196-rasm. Radial shina. 1.197-rasm. Kamerasiz shina:
1—bort; 2—protektor; 3—yostiq qatlami;
4—karkas; 5—zichlovchi qatlam;

3. 
   ventil; 7—to‘g‘in.
   

Shinalaming tuzilishini takomillashtirishning asosiy yo‘nalish- lari kamerasiz radial shinalardan foydalanishdir. Kamerasiz shinalar uchun maxsus chuqur to‘g‘inlar ishlatiladi. Ularni yig‘ish usuli oddiy bo‘lib, to‘liq zichlikni ta’minlaydi. Bunda shina bortlariga zich yopishib turadigan xavfsiz to‘g‘in konturi qo‘llaniladi.
Pnevmatik radial va diagonal shinalaming har qaysi pokrish- kasida rusumi: zavodning tovar belgisi, modeli ko‘rsatiladi. Misol:
Past profilli diagonal shina
6.45-13
I O‘rnatish diametrining shartli belgisi (duymda).
Profil enining shartli belgisi (duymda).
60 va 70-seriyadagi eng past profilli radial shina
O
165/70 R 13
L_
‘rnatish diametri (duymda).
Radial shina indeksi.
Seriya indeksi (profil balandligining eniga nisbati, foizda).