Denov tadbirkorlik va pedagogika

5-jadval 
Ishlab chiqarishning tashkiliy ierarxiyasi har xil bo’g’inlari va turlari uchun 
boshqaruvchanlik ko’lami 
Ishlab 
chikarishning 
darajasi 
Donali 
ishlab 
chikarish 
Ommaviy 
ishlab 
chikarish
Sinov 
tarzida 
ishlab chikarish 
Yuqori bo‘g‘in 
Quyi bo‘g‘in 
4 
23 
7 
48 
10 
15 
Boshqaruvchanlik me‘yorlariga yana bir qator boshqa omillar ham ta‘sir 
ko‘rsatadilar. Hammadan avval bular ishni bajarish bilan bog‘lik omillar, ya‘ni: 

---

64 
master 

ishlarning o‘xshashligi; 

ishlarning xududiy uzoqlashganligi; 

ishlarning murakkabligi. 
Omillarning yana biri kim rahbarlik qilishi va kimning ustidan rahbarlik 
qilishga bog‘lik: menejer va uning qo‘li ostidagilarning kasbiy darajasi va shaxsiy 
xususiyatlari.
Omillarning eng ko‘p sonli guruhi boshqaruvni tashkil qilishga tegishlidir: 

huquqlar va javobgarliklarni boshqalarga topshirishdagi aniqlik darajasi; 

maqsadlarni qo‘yilishidagi ravshanlik darajasi; 

tashkilotdagi barqarorlik ( o‘zgarishlarning tezligi) darajasi; 

ish natijalarini o‘lchashdagi ob‘ektivlik darajasi; 

kommunikatsiyalar texnikasi. 
Tashkiliy tuzilmalarning asosiy parametrlarini ajratish mumkin, ya‘ni: 
-
boshkaruvning markazlashganlik ( markazlashmaganlik) darajasi; 
-
mehnatni taqsimlanganlik va ixtisoslashganligi darajasi; 
-
deportamentlashtirish va kooperatsiyalash; 
-
har bir darajadagi boshqaruvchanlik ko‘lami; 
-
boshqaruvning shakllantirilganlik darajasi; 
-
boshqaruv bosqichlarining soni; 
-
bo‘g‘inlilik, ya‘ni gorizontal (bir darajada) joylashgan bo‘linmalarning soni; 
-
tizimning murakkabligi darajasi. 
Tashkiliy tuzilmalarning quyidagi turlari ajratiladi. 
Tashkiliy tuzilmalarni qo‘rish uchun tashkilotlarni boshqarish tizimidagi 
tizimchalar, idoralar va xodimlarning hukmronligi, bo‘ysundirishning vertikal 
nisbatlarini aks ettiruvchi ierarxiyalik tamoyili muhim ahamiyatga ega.